همه چیز درباره مدیریت ریسک در سیستم بانکی

عصر بانک؛ فعالیت بانک ها و مؤسسات مالی واعتباری در حوزه های مختلف فعالیت ازجمله اعطای تسهیلات، سرمایه گذاری، صدور انـواع اوراق قرضـه، صدور انواع گواهی سپرده، صدور ضمانت نامه ها و گشایش انواع اعتبارات اسنادی و یا به عبارت دیگر،اقدام به ایفای نقش دربازارهـای پـول و سرمایه، آنها را در معرض مخاطرات و ریسکهای خاص اینگونه فعالیت ها قرارداده است. بانک ها با انواع متنوعی از ریسکها روبرو می باشـند، در حال حاضر بانک های معتبر جهانی در حال انجام اقدامات موثری در زمینه مقابله با ریسک می باشـند و ایـن اقـدامات چنـد سـال اخیـر از طریق بانک مرکزی ج.ا.ا در سیستم بانکی نیز در حال اجرا می باشد .تدوین قوانین و مقررات و مجموعه رهنمودهای بانک مرکـزی همچـون مدیریت ریسک اعتباری ، مدیریت ریسک نقدینگی ، نظام موثر کنترلهای داخلی و دستورالعملهای سرمایه گذاری در بانکها و موسـسات مـالی و اعتباری و… از جمله این اقدامات می باشد.

مدیریت ریسک در سیستم بانکی

مفاهیم و تعاریف ریسک :

تعاریف متعددی از ریسک در منابع مختلف علمی را میتوان یافت ،که البته هر کدام از این تعاریف بسته به بعـد یـا زاویـه دیـد خـود، تعریـف متفاوتی از ریسک را ارائه کردهاند از جمله :

ریسک عبارت است از هرچیزی که حال یا آینده دارایی یا توان کسب درآمد شرکت ، موسسه یا سازمانی را تهدید میکند.

احتمال وقوع یک حادثه با آثارمنفی در مقایسه با اهداف ریسک بر حسب احتمال وقوع وآثار آن.

شدت * احتمال = مقدار ریسک

ریسک یک دارایی عبارت است از تغییر احتمالی بازده آتی ناشی از آن دارایی.

واژه ریسک به احتمال ضرر، درجه احتمال ضرر، و میزان احتمال ضرر اشاره دارد. در این راستا ریسک احتمـال خطـر هـم احتمـال سود و هم احتمال زیان را دربر میگیرد. در حالی که ریسک خالص صرفاً احتمال زیان را در بـر مـیگیـرد و شـامل احتمـال سـود نمیشود .

ریسک عبارت است از احتمال تغییر در مزایا و منافع پیش بینی شده برای یک تصمیم، یک واقعه و یا یک حالت در آینده منظور از احتمال این است که اطمینانی به تغییرات نیست. در صورتی که اطمینان کافی نسبت به تغییرات وجـود داشـت، تغییـرات مطمئن در چارچوب منافع و مزایای پیش بینی شده پوشش پیدا میکرد در حالی که عدم امکان پیش بینی ناشـی از احتمـالی بـودن تغییرات، آن را به ریسک حاکم بر منافع و مزایا تبدیل کرده است.
 

تعریف مدیریت ریسک :

مدیریت ریسک فرایندی است که هدف آن کاهش امکان آثار زیان آور یک فعالیت از طریق اقدام آگاهانه برای پیش بینی حوادث ناخواسـته و برنامه ریزی برای اجتناب از آنها می باشد .

انواع ریسک ها :

مهمترین ریسک هایی که سیستم بانک را با آن مواجه میکند ، به دسته های ذیل تقسیم بندی میشوند:

ریسک اعتباری : ریسک مربوط به زیان های ناشی از عدم بازپرداخت یا بازپرداخت با تأخیر اصل یا فرع وام از طرف مشتری

ریسک بازار : ریسک مربوط به زیان های محتمل بر دارایی های بانک براساس تغییرات و نوسانات عوامـل بـازار (ماننـد نـرخ ارز، نـرخ بهره، قیمت سهام و …)

ریسک عملیاتی : عموماً ناشی از اشتباهات انسانی یا اتفاقات و خطای تکنیکی تعریف میشود. این ریـسک شـامل تقلـب (مـوقعیتی کـه معامله گرها اطلاعات غلط میدهند)، اشتباهات مدیریتی و فرایندهای ناکافی یا ناصحیح داخل سازمان میباشـد. خطـای تکنیکـی ممکـن است ناشی از نقص در اطلاعات، پردازش معاملات، سیستمهای جابه جایی یا به طور کلی هـر مـشکل دیگـری در سـطح سـازمان روی میدهد، باشد. ریسکهای عملیاتی ممکن است منجر به ریسکهای اعتباری و بازار شوند.

ریسک قانونی : زمانی مطرح میشود که یک معامله از نظر قانونی قابل انجام نباشد. ریسک قانونی در کل با ریسک اعتباری مرتبط است زیرا طرفین معامله در صورت زیان در یک معامله به دنبال بستر قانونی برای زیر سؤال بردن اعتبار معامله میگردند.

ریسک کفایت سرمایه : عموماًابعاد مختلف ریسک در شرکتهای مالی به طور مستقیم یا غیر مستقیم تحت تاثیر هزینه سرمایه و میزان سرمایه است. سرمایه یکی از عوامل کلیدی در تعیین میزان امنیت بانکها و موسسات مالی و اعتباری است. سرمایه کافی در شرکتهای مالی به عنوان یک ابزار امنیتی برای سایر ابعاد ریسک درطول دوره فعالیت تجاری بانکها و موسسات است. سرمایه نقاط ضعف محتمل در سایر ابعاد مالی شرکت را جذب میکند. لذا، سرمایه مبنایی برای حفظ تامین کنندگان منابع مالی شرکت به حساب میآید.

ریسک نرخ بازده : ریسک نرخ بازده عبارت است از تغییری که در ارزش اوراق قرضه ناشی از تغییر در نرخ بازده آن اتفاق میافتد. از طرف دیگر احتمال تغییر در دریافتهای آتی حاصل از فروش یک اوراق بهادار و همچنین عدم توان پرداخت سود در آن به ریسک بازده اشاره دارد. توان تولید شرکت ،تغییر در تقاضا و شرایط رقابتی ، تغییردر ریسک ملی و ساختار اقتصادی، ریسک سیاسی، همه و همه میتواند سود شرکتها و به تبع آن توان پرداخت سود بیشتر به اوراق بهادار را تحت تاثیر قرار دهد. به نوعی که تمامی تغییرات احتمالی در وقایع بازرگانی، در نهایت تاثیر خود را در ریسک سهام به جا میگذارد .

ریسک نقدینگی : ریسک نقدینگی دارایی، که با نام ریسک نقدینگی بازارمحصول هم شناخته میشود، زمانی ظاهر میشود که معامله با قیمت پیش بینی شده قابل انجام نباشد (به دلیل تغییر وضعیت نسبت به زمان معامله عادی) این ریسک در بین گونه های داراییها و در زمان وابسته به شرایط بازار تغییر میکند. بعضی داراییها مانند ارزهای اصلی یا اوراق قرضه، بازارهای عمیقی دارند و در اغلب مواقع به راحتی با نوسان کمی در قیمت، نقد میشوند اما این امر در مورد همه داراییها صادق نیست.در مورد بانکها، ریسک نقدینگی به دلیل کمبود و عدم اطمینان در میزان نقدینگی بانک ایجاد میشود. حالت دیگری که باعث افزایش ریسک نقدینگی میشود این است که بازارهایی که منابع بانک در آنها قرار دارد دچار کمبود نقدینگی شوند. ریسک نقدینگی با سایر ریسکهای مالی مختلط است و به همین دلیل سنجش و کنترل آن با دشواری روبرو است.

ریسک پول یا نرخ ارز: ریسک نرخ ارز عبارت است از احتمال از دست دادن اصل و فرع سرمایه به دلیل کاهش قدرت خرید پول . تورم از طرف دیگر نرخ بهره را نیز افزایش میدهد. این امر به نوبه خود موجب کاهش ارزش اوراق بهادار خواهد شد.
اهداف مدیریت ریسک :

١- تحلیل و ارزیابی ریسک
٢- تعیین اقدامات پیشگیرانه وکنترل ریسک
٣- ردیابی ریسک
٤- تعیین ریسک براساس رفتارهای جدید
٥- شناسایی موقعیتهای با ریسک بال

اصول اساسی مدیریت ریسک:

علل بکارگیری روش ارزیابی برای تعیین ریسک :

١- امکان ارزیابی سریع خطر را فراهم می کند .
2- نوعی هماهنگی در سراسر سازمان ایجاد می کند .
3- با دید وسیعی می نگرد .

ساختار اساسی ارزیابی ریسک :

١- شناسایی مخاطرات ٢- ارزیابی احتمال ٣- ارزیابی شدت پیامد ٤- تخمین ریسک

اجزای اصلی فرایند مدیریت ریسک :

ریسکها در خدمات بانکداری

ریسک قابل حذف نیست.
هدف از برنامه های مدیریت ریسک ، رسانیدن ریسک به حدود قابل قبول است ، نه حذف کامل ریسک .
از نظر عملی ریسک صفر وجود ندارد.

منابع و ماخذ:
1- دکتر نیک پی، احمد مدیریت ریسک دانشگاه علوم پزشکی قزوین زمستان ٨٥
٢- راهنورد ، بابک ماتریس ارزیابی ریسک
٣- گروه مطالعات و مدیریت ریسک بانک اقتصادنوین
٤- اداره آمار و برنامه ریزی بانک سینا