ریسکهای انتشار صکوک
عصر بانک؛صکوک طبق استاندارد شماره 17 سازمان حسابداری و حسابرسی نهادهای مالی اسلامی، عبارتست از گواهی‌هایی با ارزش اسمی یکسان که پس از اتمام عملیات پذیره‌نویسی، بیانگر پرداخت مبلغ اسمی مندرج در آن توسط خریدار به ناشر است و دارنده آن، مالک یک یا مجموعه‌ای از دارایی‌ها، منافع حاصل از دارایی یا ذی‌نفع یک پروژه یا یک فعالیت سرمایه‌گذاری خاص می‌شود. بر این اساس، صکوک به 14 نوع صکوک اجاره، سلم، استصناع، مرابحه، مشارکت، مضاربه، نماینده سرمایه‌گذاری، مزارعه، مساقات، ارائه خدمات، حق‌الامتیاز، مالکیت دارایی‌هایی که در آینده ساخته می‌شود، مالکیت منافع دارایی‌های موجود و مالکیت منافع دارایی‌هایی که در آینده ساخته می‌شود، طبقه بندی می‌شود. در این مقاله انواع ریسکهای انتشار صکوک معرفی و تشریح شده اند.
ریسکهای انتشار صکوک
واژه ریسک به عدم قطعیت یا ایجاد تغییر در پی برخی اتفاق ها یا تصمیم ها اشاره دارد. در حقیقت ریسک، ناشی از امکان انحراف نسبت به نتیجه مورد انتظار می باشد. امور سرمایه گذاری و رشد اقتصادی بدون پذیرش ریسک امکانپذیر نمی باشد. یکی از مفاهیم بنیادی در مباحث سرمایه گذاری و جزء لاینفک فعالیت در بازارهای مالی، ریسک است.
ریسک در ابزارهای مالی اسلامی در اثر عوامل گوناگونی مانند تغییر شاخص های اقتصادی و مالی نظیر سطح قیمت ها، نرخ ارز و یا مسائل غیراقتصادی و غیرمالی نظیر نیروی انسانی و قوانین ایجاد می شود. ریسک صکوک از ابعاد مختلفی طبقه بندی می شود. در این مقاله ریسک صکوک به دو دسته ریسک مشترک و ریسک اختصاصی طبقه بندی شده است. با توجه به آمارها، اوراق مشارکت، اجاره، مضاربه، استصناع، مرابحه و سلف پرکاربردترین ابزارهای تأمین مالی اسلامی در جهان هستند. از جمله مهم ترین ریسک های مشترک این اوراق می توان به ریسکهای اعتباری، نقدشوندگی، عملیاتی، تورم، بازار، شریعت و عدم جمع آوری وجوه به میزان کافی اشاره داشت.
ریسک اعتباری: عبارتست از خطر ناموفق بودن طرف قرارداد در اجرای به موقع و کامل تعهدات خود، مطابق با مفاد قرارداد. طبق نظر کارشناسان امر، اوراق سلف، بیشترین ریسک اعتباری و اوراق مضاربه و مشارکت کمترین ریسک اعتباری را دارا هستند. ریسک اعتباری در اوراق سلف به دلیل اینکه سرمایه گذار در ابتدای قرارداد، کل مبلغ قرارداد را در اختیار ناشر قرار دهد و کالا یا وجه مورد نظر را بعداً دریافت می کند، بیشترین میزان و در اوراق مشارکت و مضاربه به دلیل اینکه دو طرف قرارداد در سود و زیان شریک هستند، کمترین میزان است.
ریسک نقدشوندگی: عبارتست از سهولت معامله در بازاری خاص. طبق نظر کارشناسان، اوراق سلف، بیشترین و اوراق اجاره و مرابحه کمترین میزان ریسک نقدشوندگی را دارا هستند. ریسک نقدشوندگی در اوراق سلف به دلیل حرمت شرعی خرید و فروش اوراق سلف در بازار ثانویه بیشترین و در اوراق اجاره و مرابحه، به دلیل داشتن سود ثابت و نبود ابهامات شرعی درباره بازار ثانویه این اوراق، کمترین است.
ریسک عملیاتی: عبارت است از ریسک زیان های منتظره یا غیرمنتظره ناشی از شکست یا نقص درفرایندها، منابع انسانی، عملکرد نامناسب و فناور. طبق نظر کارشناسان، اوراق مضاربه، بیشترین و اوراق مرابحه کمترین ریسک عملیاتی را دارا هستند. ریسک عملیاتی در اوراق مضاربه به دلیل سود انتظاری این اوراق و اینکه در پایان با توجه به نوع فعالیت اقتصادی و میزان سود حاصله تقسیم می شود، بیشترین و در اوراق مرابحه، به دلیل ساختار ساده و واضح، کمترین میزان است.
ریسک تورم: عبارت است از وضعیتی در اقتصاد که سطح عمومی قیمت ها به طور بی تناسب، مداوم و معمولا به صورت برگشت ناپذیر، افزایش می یابد.طبق نظر کارشناسان امر، ریسک تورم در اوراق مرابحه بیشترین و در اوراق مضاربه کمترین میزان است.
ریسک بازار: عبارتست از ریسک ایجاد شده از ابزارها و دارایی های معامله شده در بازار. ، اوراق مضاربه و مشارک به دلیل اینکه بیشترین تأثیر را از ریسک ابزارهای سرمایه، نرخ بهره و نرخ ارز می گیرند، بیشترین ریسک بازار را دارا هستند و اوراق مرابحه و اجاره با توجه به داشتن سود ثابت و کمترین تأثیر از ریسک های نرخ بهره و نرخ ارز، دارای کمترین ریسک بازار هستند.
ریسک شریعت:ریسک شریعت در دو سطح نوع عقد و ماهیت قرارداد ابزار مالی اسلامی و نوع طراحی هر ابزار مالی اسلامی جایگاه دارد. به همین دلیل، اوراق سلف به دلیل برخی ابهامات شرعی بیشترین ریسک شریعت را دارا است و اوراق اجاره و مضاربه، دارای کمترین ریسک شریعت هستند.
ریسک عدم جمع آوری وجوه به میزان کافی: بیشترین ریسک عدم جمع آوری وجوه در اوراق سلف، اجاره و مرابحه است زیرا در این اوراق، بحث پیش خرید یا اجاره مطرح است که بایستی وجوه به میزان کافی جمع آوری شود تا قرارداد را منعقد گردد ولی در اوراق مضاربه و مشارکت که بحث تجارت و شراکت مطرح است و نیازی جمع آوری دقیق مبالغ نمی باشد، کمترین ریسک وجود دارد.
هر یک از صکوک ریسکهای اختصاصی نیز دارند. به عنوان مثال اوراق اجاره دارای 15 نوع ریسک می باشد که به دلیل مفصل بودن مبحث از معرفی آنها در این مقاله اجتناب می شود. ریسکهای اختصاصی اوراق صکوک بطور خلاصه در جدول ذیل نمایش داده می شود:
مهدی کنعانی
مدرس دانشگاه تهران و مشاور سرمایه‌گذاری
/خبرآنلاین