اتوماسیون؛ چالشی برای امنیت کاری دهه آینده

عصر بانک؛پس از دهه‌ها پیشرفت سریع که عمدتا مورد توجه دنیای مشاغل نبود، در دو سه سال اخیر، تکنولوژی هوش مصنوعی از این نظر مرکز توجه همگان قرار گرفته است. 

از افزایش تملک‌های شرکت گوگل گرفته (از جمله شرکت‌های DeepMind، Boston Dynamics و …) تا افزایش توجه به سرمایه‌گذاری مخاطره‌آمیز و نگرانی‌های امنیتی ایلان ماسک (مهندس و بنیان‌گذار شرکت‌هایی همچون تسلا موتور، پی‌پال و اسپیس ایکس) و بیل گیتس در مورد احتمال ابرهوشمند شدن هوش مصنوعی در آینده، این حوزه به‌طور مسلم از اهمیت خاصی برخوردار شده است. یکی از مهم‌ترین نگرانی‌های ما در دنیای مشاغل تاثیر اتوماسیون بر امنیت کاری – چه در مشاغل اداری و چه مشاغل یدی – بوده است. با اینکه پیش‌بینی بسیاری از مسائل در بلندمدت سخت است، اما بسیاری از محققان باتجربه علم کامپیوتر به راحتی در مورد نفوذ و تاثیرات هوش مصنوعی در 5 تا 10 سال آینده صحبت می‌کنند. 

در میان گمانه‌زنی‌های بی‌پایه و اساس فراوان در مورد تاثیر اتوماسیون بر ماهیت و تقاضای کار بشر، تصمیم گرفتم از 6 کارشناس دارای مدرک PhD هوش مصنوعی بپرسم چه چشم‌اندازی را برای تاثیر هوش مصنوعی بر بازار کار در دهه آینده می‌بینند. پاسخ‌های آنها از لحاظ صنعتی نکته مشترکی نداشت، اما یک نکته در نظر همه آنها مشترک بود: افزایش استفاده از الگوریتم‌های موجود. 

یک مجموعه گسترده از مشاغل که راحت‌تر اتوماتیک‌سازی می‌شوند، احتمالا مشاغلی هستند که دستکاری و ارزیابی داده را به‌طور مرتب دربرمی‌گیرند. ایرفان اسا از دانشگاه پلی‌تکنیک جورجیا، تحقیق خود را بر دیدگاه ماشینی متمرکز کرده؛ حوزه‌ای که در 10 سال گذشته پیشرفت قابل توجهی داشته است. او می‌گوید «بسیاری از حوزه‌هایی که هوش مصنوعی در آنها کاربرد داشته‌، مدتی در وضعیت متراکم قرار داشتند و اکنون به نقطه معنابخشی و تجربه شدن رسیده‌اند.»  شناسایی صورت انسان یا دسته‌بندی تصاویر اینترنتی (تشخیص حیوانات، علائم، اشیا) زمانی کار بسیار دشواری برای بشر محسوب می‌شد، اما اکنون بسیاری از این کارها با شبکه‌های عصبی مصنوعی، اتوماتیک‌سازی شده است. داده‌های تصویری تنها یک حوزه تمرکز در این زمینه هستند. مارتین فورد، نویسنده کتاب «ظهور روبات‌ها، » اشاره می‌کند که در 10 سال آینده، به جای مشاغل یدی، بسیاری از مشاغل اداری اتوماتیک‌سازی خواهند شد. 

دنیل برلینت با این موضوع موافق و معتقد است سختی‌های موجود «تحرک‌پذیری به صورت غیرقابل انکاری یک مشکل فنی است و کامپیوترها احتمالا بهتر از انسان می‌توانند داده‌ها را دستکاری کنند.» با وجود پیشرفت‌های تاثیرگذاری که در سیستم روبات‌های دو پا در 10 سال اخیر حاصل شده، اما شغل‌های فیزیکی سخت مانند جا به جا کردن اثاث خانه یا خدمات‌دهی در رستوران‌های شلوغ، قرار نیست به این زودی اتوماتیک‌سازی شود.  برخی محققان معتقدند در مورد ارزیابی‌ داده‌های محدود و کوچک نیز همین موضوع صدق می‌کند. آندراس کورنای می‌گوید: «شرکت IBM سیستم واتسون (یک سیستم کامپیوتری هوش مصنوعی قادر به پاسخ‌دهی سوالات در زبان طبیعی که توسط شرکت IBM تولید شده است) را به حوزه پزشکی سوق می‌دهد و انتظار داریم همین اتفاق در حوزه حقوقی نیز رخ دهد.» اگرچه احتمال استفاده از کمک‌های ماشینی در تشخیص سرطان یا دیگر بیماری‌ها در تصاویر پزشکی زیاد است، اما قرار نیست این تکنولوژی‌ها باعث بیکاری پزشکان شود.

به‌طور خلاصه، اگر بیشتر زمان کاری خود را با صفحات گسترده متعدد سر و کار دارید، حتما نرم‌افزاری وجود دارد که این کار را سریع‌تر و ارزان‌تر از نیروی انسانی برای شما انجام می‌دهد. مارک آندریسن در مصاحبه‌ای با عنوان «نرم‌افزارها دنیا را می‌خورند» که سال 2011 در نشریه وال‌استریت ژورنال به چاپ رسید، این موضوع را به‌طور قابل فهمی توضیح می‌دهد. او می‌گوید: «بیش از 10 سال از به اوج رسیدن حباب دات‌کام در دهه 90 گذشته و ده‌ها شرکت اینترنتی مانند فیس‌بوک و توییتر با توجه به افزایش ارزش‌گذاری بازار خصوصی و حتی عرضه‌های اولیه موفق در بورس، در سیلیکون ولی غوغا به پا کرده‌اند و برخلاف عده‌ای که تردید دارند آیا ممکن است این یک حباب جدید خطرناک دیگر باشد، ما معتقدیم بسیاری از این شرکت‌های اینترنتی برجسته کسب‌وکارهای واقعی، پرسود، قابل دفاع و همراه با رشدی ایجاد کرده‌اند.» 

به هر حال، تاثیر هوش مصنوعی در دهه آینده بسیار فراتر از تمرکز محدودی است که با آن شناخته می‌شود (مثلا تحلیل تصاویر) و به نظر می‌رسد برخی از کارشناسان هوش مصنوعی که با آنها مصاحبه کرده‌ام، فکر می‌کنند افراد با واگذار کردن این کنترل و نظارت احساس راحتی و آسودگی بیشتری خواهند داشت. 

ایال آمیر، دارای مدرک PhD از دانشگاه استنفورد و استادیار دانشگاه ایلینویز بر تحقیقی در حوزه هوش مصنوعی متمرکز شده است. او می‌گوید «به‌طور کلی چیزی که به عنوان یک رویداد مشاهده می‌کنید، گرد هم آمدن قطعات مختلف داده است و اینکه ما به کامپیوترها کمی استقلال بیشتری می‌دهیم. ما اعتماد به توانایی کامپیوتر را برای انجام وظایف اولیه و برخورداری از دانشی که خودمان از آن بی‌بهره‌ایم، شروع کرده‌ایم.»

آمیر در مصاحبه‌ای با تمرکز بر هوش مصنوعی می‌‌گوید که این میزان از افزایش اعتماد را محصول فرعی افزایش اثربخشی برنامه‌های هوش مصنوعی می‌داند؛ برنامه‌هایی مانند نرم‌افزار سیری1 (Siri) اپل و الگوریتم‌های تبلیغاتی فیس‌بوک (که داده‌ها را در مورد اولویت‌ها، شغل، جنسیت و… افراد، بر اساس کلیدهایی از انبوه ذخایر داده فیس‌بوک استنتاج می‌کند). خدمات پشتیبانی آینده با برنامه سیری به‌روز شده که می‌تواند خیلی سریع اطلاعات را در اختیار شما قرار دهد و وظایفی را برای شما به انجام برساند (مثل سفارش دادن پیتزا، گرفتن وقت و…)، مطابقت نخواهند داشت و بسیار فراتر از آن خواهند بود.  

الگوریتم‌های دیگری که امروز مورد استفاده قرار می‌گیرند، برای قضاوت در مورد امتیازهای اعتباری مصرف‌کنندگان و کسب‌وکارها به‌کار می‌روند. آندراس کورنای، دارای مدرک PhD از دانشگاه استنفورد و استاد موسسه تکنولوژی بوداپست که تجربه طراحی الگوریتم‌های اعتباری را دارد می‌گوید: «دیگر هیچ بانکدار محلی وجود ندارد که این تصمیم‌ها را در مورد اعتبار اتخاذ کند، و این روند کند نخواهد شد.» همچنین دیگر استفاده‌های کارآمد الگوریتم‌مانند کند نخواهند شد و چون غلبه هوش مصنوعی برای تصمیم‌گیری در حوزه بیمه و وام با عکس‌العمل شدیدی مواجه نشده، به نظر می‌رسد احتمال اینکه هوش مصنوعی در دهه آینده مسائل مالی پیچیده‌تر را مدیریت کند، زیاد است.  کورنای همچنین به‌طور صریح به استفاده از الگوریتم‌ها در تشخیص‌های پزشکی خاص یا حتی روندهای حقوقی اشاره می‌کند و معتقد است اصطکاک کند و مداوم در این دامنه‌ها به نوعی اجتناب‌ناپذیر است و ممکن است همواره تخصص‌های انسانی مثل ارزیابی عکسبرداری با اشعه ایکس یا انواع مشخص تحقیقات حقوقی را از دست انسان خارج کرده و به فرآیندی ماشینی تبدیل کند. 

الگوریتم‌های تشخیص صدا نیز ممکن است تحرک‌های اقتصادی خودشان را ایجاد کنند. دنیل روث مدرک PhD خود را در سال 1995 از دانشگاه هاروارد دریافت کرد. او اکنون در دانشگاه ایلینویز تدریس می‌کند و نزدیک به 20 سال در حوزه پردازش زبان طبیعی کار کرده است: «در مدت 10 سال، می‌بینم که می‌توان با کامپیوترها به شیوه‌ای واقعا طبیعی ارتباط برقرار کرد. .می‌توان با یک ماشین برای تفکر در مورد یک مشکل جهانی مشورت کرد. یک پزشک می‌تواند با کامپیوتر برای مرور جدیدترین مقالات تحقیقاتی مشورت کند.»

روث اشاره می‌کند که میلیون‌ها مقاله تحقیقات پزشکی در دهه آینده منتشر خواهد شد و بنابراین داشتن دستگاهی که بتواند فرمان‌های طبیعی را بشناسد و حجم انبوه اطلاعات را غربال‌گری کند، ارزش فراوانی خواهد داشت. همین الگوریتم‌های زبان طبیعی در میان پرونده‌های حقوقی یا اسناد شکایت‌های مردمی جست‌وجو می‌‌کنند و باعث صرفه‌جویی در ساعات کار طاقت‌فرسا در یک روز حرفه‌ای می‌شوند؛ اما در ضمن احتمال اینکه برخی مشاغل ابتدایی و معمولی را از بین ببرند، وجود دارد. 

اگرچه آن دسته از محققان هوش مصنوعی که با آنها صحبت کرده‌ام، برای پیش‌بینی مسائل آینده در مورد صنایع مشابه اتفاق نظر ندارند، اما با هر محققی که در مورد اتوماسیون و بازار کار صحبت کردم، تقریبا همه آنها مبحث خودروهای بدون سرنشین را مطرح کردند.  برلنت اشاره می‌کند که گیربکس‌های اتوماتیک، ترمز‌های ABS، قفل‌های اتوماتیک و خودروهایی که خودشان پارک می‌کنند، پیشرفت ثابتی داشته‌اند. او عنوان می‌کند «من معتقدم منطقی است که فکر کنیم استفاده از این خودروهای کاملا مستقل ظرف 10 سال آینده متداول خواهد شد.» اگر حتی یک دهم خودروها در 10 سال آینده بدون سرنشین باشند، اثر اقتصادی آنها به‌طور کلی بسیار چشمگیر خواهد بود.  این موضوع خیلی سریع بر بازار کار در این حوزه تاثیر خواهد داشت. کورنای می‌گوید «تنها در آمریکا یک میلیون راننده تاکسی وجود دارد که وقتی این خودروها به‌طور گسترده‌ای به بازار بیایند شغل‌شان تحت‌الشعاع قرار خواهد گرفت. حتی وقتی بتوان با فشار دادن یک دکمه روی یک اپلیکیشن خودروهای ویژه حمل و نقل را بدون سرنشین به جایی فرستاد، تقاضا برای خرید و مالکیت شخصی خودرو به میزان قابل‌توجهی پایین خواهد آمد. 

البته مثل بسیاری از دیگر اثرات تحولات تکنولوژیک و اتوماسیون، عمومی شدن خودروهای بدون سرنشین می‌تواند جنبه‌های مثبت فراوانی داشته باشد. اگر مجبور نباشید ساعت‌‌ها پشت فرمان بنشینید، پتانسیل نیروی انسانی به میزان زیادی آزاد می‌شود.

به هر حال، در مورد اینکه پیشرفت‌های تکنولوژی به‌طور طبیعی فرصت‌های شغلی بیشتری ایجاد می‌کنند یا این فرصت‌ها را از بین می‌برند، بحث‌های فراوانی شده است. از برآیند گفت‌وگو با کارشناسان می‌توان نتیجه گرفت که در واقع در مورد وقایع آینده چه از نظر اقتصادی و چه از نظر تکنولوژیک اتفاق نظری وجود ندارد. آنچه مشخص است این است که با الگوریتم‌ها و تکنولوژی‌های موجود، رویدادهای مهم هوش مصنوعی و اتوماسیون رخ می‌دهد که در دهه آینده بر بازار کار تاثیرگذار خواهد بود و باید آن را مورد توجه قرار داد.»

  پی‌نوشت
1) سیری یک دستیار شخصی هوشمند ساخت شرکت اپل است. این برنامه از زبان طبیعی برای پاسخ دادن به سوالات، پیشنهاد دادن و انجام فعالیت‌هایی از طریق ارسال درخواست به مجموعه‌ای از خدمات وب استفاده می‌کند.