بورس تهران پس از بورس زیمبابوه رتبه دوم بورس‌های پربازده در سال 2020 را به خود اختصاص داد و  از بورس ونزوئلا پیش‌افتاد. با ثبت رشد 365 درصدی شاخص کل بورس تهران از ابتدای سال 2020 میلادی تاکنون، خاطره رشد سریع قیمت سهام در بورس ونزوئلا تداعی شد. در این میان بررسی‌ها نشان می‌دهد هر چند شاخص بورس ونزوئلا از ابتدای سال میلادی رشدی معادل 270 درصد را ثبت کرده است، اما با تعدیل اثر تورم، نوسان شاخص بورس این کشور منفی 4/ 7 درصد است. این در حالی است که بازده تعدیل شده شاخص کل بورس تهران در همین مدت حدود 325 درصد است.

تب ونزوئلایی؟

پس از ثبت رشد 187 درصدی شاخص کل سهام در سال 98، صحبت درخصوص بورس و کسب سودهای نجومی در این بازار به نقل محافل عمومی تبدیل شد. از جمع‌های خانوادگی گرفته تا مترو و تاکسی و اتوبوس همه‌جا صحبت از بورس بوده و هست. شرایطی که سبب شد تا بازار سهام با هجوم سیلی از نقدینگی سرگردان همراه شود.

از این رو ارزش معاملات خرد سهام که در سال‌های قبل به زحمت سطوح 100 میلیارد تومانی را تجربه می‌کرد، در سال 99 هر روز رکوردی جدید از خود به جا می‌گذاشت و دیروز 30 هزار میلیارد تومان نیز رسید. حتی در دورانی که ویروس کرونا در جان و روان مردم ایران رسوخ کرده و کشتار زیادی به راه انداخته است، در کارگزاری‌ها خبری از رعایت فاصله اجتماعی نیست و صاحبان نقدینگی‌های خرد و کلان مترصد ورود به گردونه معاملات سهام هستند.

شاهد این مدعا صدور بیش از 2 میلیون کد معاملاتی جدید در سال جاری است. همین هجوم نقدینگی اصلی‌ترین عامل تداوم رشد قیمت سهام شد. جایی که شاخص کل بورس تهران تنها در 70 روز معاملاتی سپری شده از سال 99، با رشد بی‌سابقه 240 درصدی همراه شد. شرایط فعلی اقتصاد ایران و اقبال عمومی به بازار سهام اما یادآور ونزوئلا است. ونزوئلا در سال‌های اخیر با ابر تورم دست‌وپنجه نرم می‌کند و بر اساس آخرین رتبه‌بندی شاخص فلاکت، برای پنجمین سال متوالی رتبه اول فهرست را به خود اختصاص داده است.

از این رو در شرایطی که شرکت‌های این کشور فعالیت خاصی ندارند، سرازیر شدن جریان نقدینگی کسب و کارهای کوچک و هم‌چنین سرمایه‌های شخصی به بورس این‌ کشور منجر به رشد شاخص‌های بازار سهام ونزوئلا شده است. این مهم «دنیای اقتصاد» را بر آن داشت تا به بررسی شاخص‌های کلان اقتصادی در دو کشور ایران و ونزوئلا بپردازد.

رشد بورس تهران در فضای تورمی

تورم، این روزها اصلی‌ترین دشمن معیشت مردم ایران به شمار می‌آید. عواملی مانند انتشار ویروس کرونا و به تبع آن تعطیلی موقتی بیشتر کسب‌وکارها، کاهش نرخ سود سپرده‌های بانکی و افزایش نگرانی مردم برای فرار از تورم باعث استقبال بالایی از بازار سرمایه شده است. از سوی دیگر رشدهای بی‌سابقه و رکوردشکنی‌های این روزهای بازار سرمایه باعث جذابیت این بازار برای اغلب مردم شده و این فکر به وجود آمده‌ است که برای حفظ سرمایه خود از تورم موجود، به بازار سرمایه رو بیاورند. بازار سرمایه را اما می‌توان دماسنج اقتصادی هر کشور قلمداد کرد که انتظارات تورمی را به رخ می‌کشد.

در این فضا برخی از تحلیلگران درخصوص بروز ابرتورم در صورت تداوم رشد قیمت سهام هشدار می‌دهند. در اینکه تورم بالا و رو به افزایش است جای بحث وجود ندارد؛ اما در مورد اینکه اقتصاد ایران در حال حاضر دچار ابرتورم است یا به‌زودی وارد ابرتورم می‌شود، بسیار جای بحث وجود دارد. به‌طور معمول، ابرتورم به شرایطی گفته می‌شود که نرخ تورم ماهانه از 50 درصد فراتر رود. بر اساس آخرین آمار اعلام شده نرخ تورم نقطه‌ای (درصد تغییر شاخص قیمت نسبت به ماه مشابه سال قبل) 5/ 22 درصد است. نقدینگی نیز تا پایان سال 98 نرخ رشدی معادل 3/ 31 درصد را ثبت کرده است.

در این شرایط دلار نیز افسارگسیخته مرزهای جدیدی را فتح می‌کند و از ابتدای سال تاکنون رشد 69 درصدی را تجربه کرده است. برای مقایسه متغیرهای مورد نظر بین ایران و ونزوئلا، نوسان شاخص کل بورس تهران از ابتدای سال 2020 میلادی مورد بررسی قرار گرفت و رشد 365 درصدی را در این بازه زمانی نشان داد. در این شرایط با تعدیل اثر تورم بر شاخص کل بورس تهران، بازدهی این نماگر از ابتدای سال 2020 (12 دی 98) تاکنون حدود 325 درصد برآورد می‌َشود. اما ونزوئلا چه شرایطی دارد؟

جاماندن بورس کاراکاس از تورم

ونزوئلا از سال 2013 میلادی و با به قدرت رسیدن نیکلاس مادورو، با رشد فزاینده تورم مواجه شد به گونه‌ای که در سال 2013 و هنگامی که مادورو سکان ریاست جمهوری این کشور را بر عهده گرفت نرخ تورم سالانه این کشور 1/ 25 درصد بود و این عدد طبق آمار منتشر شده توسط بانک مرکزی ونزوئلا در ماه مه سال جاری 2297 درصد نسبت به مدت مشابه در سال گذشته رشد داشته است.

طی این دوره ونزوئلا تورم 2 میلیون و 688 هزار و 670 درصدی در ماه فوریه 2019 را هم تجربه کرد که رکوردی کم سابقه در تاریخ محسوب می‌شود. مطابق آماری که صندوق بین‌المللی پول از رشد اقتصادی ونزوئلا منتشر کرده است این کشور در سال 2019 رشد منفی 35 درصدی داشته است. البته یکی از نکاتی که درباره آمار اقتصادی این کشور قابل توجه است، عدم انتشار بسیاری از شاخص‌های اقتصادی توسط دولت و نهادهای اقتصادی این کشور است. به‌طور مثال، از نرخ بیکاری ونزوئلا هیچ آمار دقیق و مشخصی در دسترس نیست.

در سال 2019 بانک مرکزی ونزوئلا نرخ بیکاری را حدود 9 درصد اعلام کرد، اما صندوق بین‌المللی پول اواخر ماه مه اعلام کرد که تخمین این نهاد از نرخ بیکاری در ونزوئلا حدود 50 درصد است. ارزش دلار در برابر پول ملی ونزوئلا از ابتدای سال جاری میلادی تاکنون 5/ 345 درصد رشد کرده است که از دلایل اصلی این کاهش ارزش پول ملی، تزریق افسار گسیخته نقدینگی به بازار است. البته از میزان نقدینگی تزریق شده به بازار نیز آمار قابل استنادی در دسترس نیست.

در این شرایط شاخص بورس کاراکاس، به‌عنوان اصلی‌ترین بازار مالی ونزوئلا سال جاری میلادی را با عدد 90 هزار و 224 آغاز کرد و تا روز 7 ژوئن 270 درصد رشد داشته است و اکنون عدد شاخص روی 333 هزار و 877 قرار دارد. اما با توجه به تورم بالا در این کشور، نرخ تعدیل شده شاخص بورس کاراکاس در سال 2020 به منفی 4/ 7 درصد می‌رسد.