دلایل افزایش لندتک‌ها در ایران
علیرضا صفری با ارسال یادداشتی در عصربانک نوشت:در چند سال اخیر، شاهد گسترش چشمگیر پلتفرم‌های وام‌دهی دیجیتال یا لندتک‌ها در ایران نیز بوده‌ایم. این روند، بازتاب تحولات عمده‌ای است که در بستر اقتصاد، فناوری و نیازهای اجتماعی کشور شکل گرفته است. لندتک‌ها به نوعی محصول تلاقی میان این تغییرات هستند و رشد سریع آنها نه تنها بیانگر تحول در نحوه ارائه خدمات مالی است، بلکه بیانگر بازتعریف نقش نهادهای سنتی مانند بانک‌ها در جامعه است. برای درک بهتر چرایی این رشد، باید به عواملی نظیر مشکلات ساختاری در نظام بانکی ایران، دسترسی ناپایدار به اعتبارات سنتی، تغییرات در رفتار مصرف‌کنندگان و تحولات فناوری نگاهی عمیق‌تر داشته باشیم.
لندتک چیست و چگونه در دنیا ترند شده است؟
لندتک (LendTech) که ترکیبی از دو واژه “لندینگ” (وام‌دهی) و “تکنولوژی” (فناوری) است، به مجموعه‌ای از پلتفرم‌ها و فناوری‌های مبتنی بر اینترنت گفته می‌شود که فرآیندهای وام‌دهی و اعتباری را تسهیل می‌کنند. این فناوری به عنوان یکی از زیرشاخه‌های فین‌تک (فناوری‌های مالی) در دهه اخیر توجه زیادی را به خود جلب کرده است. لندتک، برخلاف روش‌های سنتی وام‌دهی که نیازمند تعاملات حضوری و بروکراسی‌های طولانی است، به‌طور عمده بر پایه‌ی اپلیکیشن‌ها و پلتفرم‌های آنلاین عمل می‌کند و اغلب با استفاده از الگوریتم‌های پیشرفته و هوش مصنوعی به ارزیابی ریسک و اعتبارسنجی می‌پردازد.
لندتک‌ها به‌ویژه برای افرادی که به دلایل مختلف از خدمات بانک‌های سنتی محروم هستند، یا کسانی که به تسهیلات مالی سریع نیاز دارند، بسیار جذاب هستند. این فناوری توانسته در کشورهای مختلف به یکی از راه‌حل‌های اصلی در سیستم‌های مالی مدرن تبدیل شود. روند رشد لندتک در جهان تحت تاثیر عوامل متعددی شکل گرفته است که از جمله آنها می‌توان به پیشرفت فناوری‌های دیجیتال، بحران مالی سال 2008، سرمایه‌گذاری‌های بخش خصوصی و تحول در رفتار مشتریان اشاره کرد.
اکوسیستم لندتک جهانی به سرعت در حال رشد است و با توجه به افزایش تقاضا برای خدمات مالی دیجیتال و تغییرات در رفتار مصرف‌کنندگان، این صنعت پتانسیل بیشتری برای رشد دارد. طبق گزارش‌ها، ارزش بازار جهانی لندتک تا سال 2023 به بیش از 10 میلیارد دلار رسیده است و پیش‌بینی می‌شود که این رقم تا سال 2030 به حدود 27 میلیارد دلار برسد. رشد ترکیبی سالانه (CAGR) این صنعت نیز حدود 13.8% در نظر گرفته شده است.
نظام بانکی سنتی و فرصت برای نوآوری‌های دیجیتال در ایران
نظام بانکی ایران طی سال‌ها با مشکلات متعددی دست‌وپنجه نرم کرده است. تحریم‌های اقتصادی، تورم بالا و مشکلات مربوط به نقدینگی بانک‌ها، به کاهش توانایی این نهادها در ارائه تسهیلات مالی منجر شده است. بانک‌ها به دلیل فشارهای مالی و مقررات پیچیده، عموماً قادر به پاسخگویی سریع به نیازهای وام‌گیرندگان نیستند. همچنین، فرآیند وام‌دهی در بانک‌های سنتی ایران به شدت زمان‌بر و پر از پیچیدگی‌های بروکراتیک است.
در این میان، لندتک‌ها به عنوان یک راه‌حل جایگزین، شکاف موجود را پر کرده‌اند. با استفاده از فناوری‌های نوین، لندتک‌ها توانسته‌اند فرآیند وام‌دهی را تسهیل کنند و به افرادی که از سیستم بانکی ناامید شده‌اند، خدماتی سریع‌تر، آسان‌تر و با دسترسی بهتر ارائه دهند. این پلتفرم‌ها با حذف نیاز به مراجعه حضوری، استفاده از ابزارهای تحلیل داده برای ارزیابی اعتباری و ساده‌سازی فرآیند دریافت وام، توانسته‌اند جایگاه مهمی در بازار مالی ایران به دست آورند.
یکی از بحران‌های اساسی در نظام بانکی ایران، پیچیدگی و کندی فرآیندهای اداری و بروکراتیک است. وام‌گیرندگان برای دریافت وام‌های کوچک از بانک‌ها هم باید از مراحل طولانی و پیچیده‌ای عبور کنند که اغلب شامل جمع‌آوری مدارک فراوان، نیاز به ضامن، بررسی‌های طولانی مدت اعتباری و زمان انتظار طولانی است. این مسائل، به‌ویژه در شرایط اضطراری و زمانی که وام‌گیرنده نیاز فوری به منابع مالی دارد، نارضایتی زیادی را به همراه دارد. در این میان، لندتک‌ها با ارائه خدمات مالی سریع، بدون نیاز به حضور فیزیکی و با کاهش بروکراسی‌های مرسوم، توانسته‌اند این مشکل را حل کنند. این پلتفرم‌ها با تکیه بر فناوری و استفاده از ابزارهای دیجیتال برای اعتبارسنجی مشتریان، فرایند وام‌دهی را به مراتب کوتاه‌تر کرده و جایگزینی جذاب برای بانک‌های سنتی ارائه داده‌اند.
تغییرات در رفتار مصرف‌کنندگان: از بانک به تکنولوژی
یکی دیگر از عوامل کلیدی که به افزایش لندتک‌ها در ایران دامن زده است، تغییرات چشمگیر در رفتار مصرف‌کنندگان است. با پیشرفت فناوری و تغییر نیازها و انتظارات مشتریان، الگوی مصرف خدمات مالی به سرعت از سیستم‌های سنتی بانکداری به سمت راه‌حل‌های دیجیتال و فناورانه حرکت کرده است.
در دهه‌های اخیر، مشتریان از خدمات بانکی انتظارات جدیدی پیدا کرده‌اند. در گذشته، مراجعه به شعب بانک، انتظار در صف‌ها، و انجام عملیات بانکی به صورت حضوری امری رایج و پذیرفته شده بود. اما با گسترش فناوری‌های دیجیتال، افراد به دنبال دسترسی سریع‌تر، راحت‌تر و ارزان‌تر به خدمات مالی هستند. گوشی‌های هوشمند و اینترنت پرسرعت این امکان را به مشتریان داده‌اند که به صورت آنی و در هر زمان از روز، به خدمات مالی دسترسی پیدا کنند. بانک‌های سنتی با زیرساخت‌های قدیمی و فرآیندهای پیچیده نتوانسته‌اند به سرعت خود را با این تغییرات وفق دهند. در این میان، لندتک‌ها با استفاده از فناوری‌های مدرن و طراحی تجربه کاربری ساده و کاربرپسند، به‌خوبی توانسته‌اند به این تقاضا پاسخ دهند. پلتفرم‌های لندتک به مشتریان امکان می‌دهند که با چند کلیک ساده و از طریق تلفن همراه، درخواست وام بدهند، وضعیت اعتباری خود را مشاهده کنند و حتی وضعیت بازپرداخت وام‌های خود را مدیریت کنند.
همچنین نسل جدید مشتریان، به‌ویژه جوانان، به دنبال تجربه‌ای مالی هستند که کنترل بیشتری روی آن داشته باشند. این نسل تمایلی به پیگیری‌های مکرر از بانک‌ها، ارائه مدارک متعدد و تعاملات حضوری ندارد و به جای آن، خدمات دیجیتال و آنلاینی را ترجیح می‌دهد که به آنها امکان کنترل مستقیم و آنی بر فعالیت‌های مالی‌شان بدهد.
لندتک‌ها این فرصت را برای کاربران فراهم کرده‌اند که بدون نیاز به مراجعه به بانک و با شفافیت کامل، خدمات مالی را دریافت کنند. استفاده از فناوری‌های هوش مصنوعی و یادگیری ماشین در پلتفرم‌های لندتک به کاربران این امکان را می‌دهد که اعتبار خود را بسنجند، وام مورد نیاز را محاسبه کنند و با اطمینان بیشتری در فرآیند وام‌دهی شرکت کنند. از سویی تحقیقات بین المللی نشان می‌دهد بحران‌های مالی، ناکارآمدی‌ها، سیاست‌های اقتصادی ناپایدار و تغییرات ناگهانی در قوانین بانکی منجر به از دست رفتن اعتماد عمومی در بسیاری از کشورها شده است به گونه‌ای که برخی از مردم بر این باورند که بانک‌ها به‌جای خدمت به مشتریان، به دنبال منافع خود و کسب سود از طریق سیستم‌های پیچیده مالی هستند. در مقابل، کاربران به‌تدریج اعتماد بیشتری به فناوری‌های نوین پیدا کرده‌اند. پلتفرم‌های لندتک، با سرعت بالا و خدمات ساده‌تر توانسته‌اند این اعتماد را جلب کنند. دور از ذهن نخواهد بود که مصرف‌کنندگان به زودی به دنبال پلتفرم‌هایی بروند که از بلاکچین، رمزنگاری‌های پیشرفته، تکنولوژی‌های داده‌محور و هوش مصنوعی استفاده می‌کنند تا فرآیندهای مالی را امن‌تر و شفاف‌تر کنند.
یکی از بزرگترین دلایل گرایش مصرف‌کنندگان به سمت لندتک‌ها، تجربه کاربری بهتر و سهولت در استفاده از این پلتفرم‌ها است. در مقایسه با فرآیندهای دست‌و‌پاگیر و زمان‌بر بانک‌های سنتی، لندتک‌ها تجربه‌ای کاملاً دیجیتال و کاربرمحور را ارائه می‌دهند. لندتک‌ها با بهره‌گیری از طراحی‌های نوین و روان، نیاز به یادگیری پیچیده را حذف کرده‌اند و کاربران می‌توانند به سرعت به خدمات مورد نیاز خود دسترسی پیدا کنند. یکی از مزیت‌های کلیدی لندتک‌ها، حذف کاغذبازی و فرآیندهای طولانی مدت است. این ویژگی باعث می‌شود مصرف‌کنندگان به سرعت و بدون اتلاف وقت، درخواست وام بدهند. هرچند که نمی‌توان از نقش شبکه‌های اجتماعی غافل گردید. نقش شبکه‌های اجتماعی در رشد لندتک‌ها یکی از جنبه‌های مهم و تأثیرگذار در توسعه این فناوری‌ها است. در دنیای دیجیتال امروز، شبکه‌های اجتماعی به بستری پویا و گسترده برای برقراری ارتباطات، تبلیغات و حتی تراکنش‌های مالی تبدیل شده‌اند. لندتک‌ها از این بسترها بهره‌برداری می‌کنند تا هم خدمات خود را تبلیغ کنند و هم به روشی نوآورانه مشتریان خود را جذب کنند. تغییرات رفتاری مصرف‌کنندگان به سمت پلتفرم‌های لندتک به‌طور قابل توجهی تحت تأثیر شبکه‌های اجتماعی و فضای آنلاین نیز قرار گرفته است. مصرف‌کنندگان امروزی به شدت به نظرات و تجربیات سایر کاربران اعتماد می‌کنند. تجربه کاربران لندتک‌ها که اغلب در شبکه‌های اجتماعی و پلتفرم‌های نظردهی آنلاین منتشر می‌شود، باعث شده تا دیگران نیز به سمت این پلتفرم‌ها جذب شوند. واقعیت این است که بانک‌های سنتی، با رویکردهای محدود و محتاطانه خود، نتوانسته‌اند این فضای آنلاین را به‌خوبی مدیریت کنند و به پرسش‌ها و دغدغه‌های کاربران پاسخ دهند. در مقابل، لندتک‌ها با ایجاد یک رابطه فعال و پویا با مشتریان در شبکه‌های اجتماعی، توانسته‌اند به‌سرعت بازخوردهای مشتریان را دریافت و اصلاحات لازم را انجام دهند. این تعاملات مثبت به افزایش اعتماد کاربران و تسریع در رشد لندتک‌ها کمک کرده است. همچنین یکی از مهم‌ترین مزایای شبکه‌های اجتماعی برای لندتک‌ها، استفاده از آنها به‌عنوان یک بستر کم‌هزینه و کارآمد برای تبلیغات و آگاهی‌رسانی است. این شبکه‌ها از ویژگی‌های خاصی همچون هدف‌گیری بر اساس رفتار کاربران و تحلیل داده‌ها بهره می‌برند، که به شرکت‌ها امکان می‌دهد کمپین‌های خود را دقیق‌تر طراحی کنند و بازدهی بهتری از آنها به‌دست آورند. از سوی دیگر، ویژگی‌های اجتماعی این پلتفرم‌ها، مانند کامنت‌ها، اشتراک‌گذاری و لایک، به تقویت تعامل میان برند و کاربران کمک می‌کند و میزان اعتماد به برند را افزایش می‌دهد.
از سوی دیگر مصرف‌کنندگان امروزی به دنبال خدمات مالی انعطاف‌پذیر و متنوع هستند. بانک‌های سنتی معمولاً الگوهای ثابت و محدودی برای ارائه وام‌ها و خدمات مالی دارند که نمی‌تواند تمامی نیازهای کاربران را پوشش دهد. اما لندتک‌ها به‌طور انعطاف‌پذیر به نیازهای مختلف مشتریان پاسخ می‌دهند. لندتک‌ها به کاربران این امکان را می‌دهند که میزان وام، مدت بازپرداخت و نرخ بهره را بر اساس نیازهای خود تنظیم کنند. از وام‌های کوتاه‌مدت تا سرمایه‌گذاری‌های مبتنی بر تأمین مالی جمعی از موارد قابل ارائه توسط لندتک‌ها هستند تا خدمات متنوع‌تری نسبت به بانک‌های سنتی به کاربران ارائه دهند. این تنوع باعث شده تا کاربران بیشتری به این پلتفرم‌ها جذب شوند.
در مجموع به نظر می‌رسد که تغییرات در رفتار مصرف‌کنندگان را بزرگترین عامل محرک رشد لندتک‌ها در ایران دانست. با افزایش اعتماد به فناوری، انتظار تجربه‌های کاربری بهتر و کاهش وابستگی به بانک‌های سنتی، مصرف‌کنندگان به سمت پلتفرم‌های دیجیتال لندتک جذب شده‌اند. این پلتفرم‌ها توانسته‌اند با ارائه خدمات مالی سریع، منعطف و کاربرمحور، نیازهای متنوع مشتریان را برآورده کنند و جایگاه خود را به عنوان یکی از ارکان اصلی سیستم مالی آینده تثبیت کنند.