کارآفرینی دیجیتال؛ گذر از ساختار سنتی برای دستیابی به اشتغال پایدار
دکتر میثم وزیریان، پست دکترای کارآفرینی از دانشگاه تهران: گسترش فناوری‌های نوین ساختار زندگی بشر را دچار تحول شگرفی کرده و زمینه‌‌ساز شکل‌گیری بسترهای مختلف توسعه و پیشرفت شده‌است. این ویژگی‌ها بر اشتغال نیز تاثیر گذاشته و با تغییر ساختارهای سنتی، فرصت ایجاد کسب‌وکار در بسترهای فناوری را فراهم آورده که به‌عنوان «کارآفرینی دیجیتال» شناخته می‌شود. گرچه نیاز به منابع مالی کمتر مهم‌ترین مزیت این نوع کسب‌وکار است اما تغییر سلیقه مشتریان و بازار رقابتی گسترده به‌عنوان چالشهای این حوزه شناخته می‌شود که نیاز به خلاقیت مدیران این حوزه را می‌طلبد.
«کارآفرینی دیجیتال» فرصت بهره‌مندی از فناوری‌های نوین در جهت اشتغال است
امروزه فناوری‌های دیجیتال با مجموعه فعالیت‌های بشر آمیخته شده و جنبه‌های مختلف زندگی از آموزش تا ارائه خدمات و محصولات و حتی سرگرمی و تفریح نیز تحت‌تاثیر این شرایط قرار گرفته‌است. گستردگی این فناوری‌ها باعث شده تا بسیاری از خدماتی که در حال‌حاضر به‌سهولت در بستر دیجیتال انجام می‌شود به‌قدری در دسترس باشد که به‌نظر می‌رسد بدون در اختیارداشتن آنها نمی‌توان زندگی کرد.
با نفوذ سریعفناوری دیجیتال به لایه‌های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی جامعه، کسب‌وکارها نیز متاثر از آن، ساختار متفاوت از شکل سنتی پیدا کرده‌اند. این تحول موجب خلق فرصت‌های جدید شغلی شده که می‌توان از آن تحت‌عنوان «کارآفرینی دیجیتال» نام برد. در واقع، در کارآفرینی دیجیتال از فناوری‌های نوین در جهت کسب‌وکار استفاده می‌شود.
شاید به‌عبارت ساده‌تر بتوان کارآفرینی دیجیتال را با عنوان «کسب‌وکار اینترنتی» نامگذاری کرد و اشتغال در شبکه‌های اجتماعی را نمونه موفق و رایج آن دانست. در این مدل کسب‌وکار، بسیاری از محدودیت‌های ساختار سنتی برداشته‌شده و با بهره‌گیری از قابلیت‌ها و فرصت‌های دیجیتال می‌توان به اشتغال‌زایی پرداخت.
کم‌هزینه‌بودن «کارآفرینی دیجیتال» مهم‌ترین مزیت است
اولین مزیت کارآفرینی دیجیتال را می‌توان کم‌هزینه‌بودن آن دانست. در این نوع کسب‌وکار به‌دلیل اینکه نیاز به منابع مالی کمتری نسبت به ساختار سنتی است، تمایل به فعالیت در این حوزه را تقویت میکند.
امروزه انجام بسیاری از خدمات اجتماعی و ارائه محصولات در بستر اینترنت صورت می‌گیرد و می‌تواند با کمترین مراجعه حضوری و شرایط اولیه فیزیکی پاسخگوی نیاز مشتریان باشد. این قابلیت باعث شده تا کارآفرینی دیجیتال برای صاحبان کسب‌وکار نیز سودآوری بهتری داشته‌‌باشد که مزیت قابل‌توجهی دیگری محسوب می‌شود.
مزیت دیگر این مدل کسب‌وکار را می‌توان گستردگی و در دسترس‌بودن دانست. این مدل با پشت‌سرگذاشتن محدودیت‌های سنتی مانند مراجعه حضوری، فرصت بهره‌مندی از خدمات و محصولات را در هر زمان و برای همه افراد فراهم می‌آورد.
کارایی این مدل کسب‌وکار در شرایط بحران نیز یک قابلیت حائز اهمیت شناخته می‌شود. در دوران پاندمی کرونا، بسیاری از کسب‌وکارهای حضوری به‌شدت با مشکلات مالی مواجه شدند در حالی‌‌که فعالیت در بستر دیجیتال هیچ محدودیتی ایجاد نکرد و به‌خوبی توانست خلأهای مراجعات حضوری را پوشش دهد.
رقابت گسترده در فضای دیجیتال یک چالش والبته یک فرصت رشد است
البته این مدل کسب‌وکار قطعا با چالش‌هایی نیز همراه است. مهم‌ترین چالش کسب‌وکار اینترنتی، تغییر نیازها و سلیقه‌های مشتریان است. با گستردگی استفاده از تلفن همراه و شبکه‌های اجتماعی، امکان آشنایی با انواع خدمات و محصولات در کمترین زمان مهیا است. این شرایط موجب می‌شود تا مشتریان یک مجموعه نیازهای متفاوتی را از صاحبان کسب‌وکار انتظار داشته‌باشند.
ضمن اینکه فضای رقابت در این حوزه را نیز نباید فراموش کرد. فعالیت در چنین بستری به بسیاری از پیش‌نیازهای کسب‌وکار سنتی نیاز دارند و ملاک افراد برای موفقیت در این مسیر، هوشمندی و خلاقیت است. از همین‌رو، صاحبان کسب‌وکارها هر روز با ایده‌های نو رقبای خود مواجه خواهندبود.
در واقع، موفقیت در این مسیر نیاز به مدیریت جدی، هوشمندانه و مستمر بازار فعالیت دارد. همچنین لازم است نیاز مشتریان و تحولات حوزه فعالیت و حتی شرایط اجتماعی کاملا مدنظر قرار گیرد تا بتوان راهکارهای سریع، مطمئن و مورداستقبال مشتریان را ارائه داد.
مقابله با چالشهای «کارآفرینی دیجیتال» نیازمند خلاقیت و نوآوری است
گرچه تسلط بر دنیای دیجیتال و بسترهای آن لازمه شروع و موفقیت در مسیر کارآفرینی دیجیتال است اما شرط کافی نخواهد بود. افرادی که قصد به‌کارگیری دیجیتال برای شروع و توسعه کسب‌وکار دارند باید در وهله اول، بررسی دقیق از حوزه فعالیت خود داشته‌باشند تا بتوانند نیاز بازار، فرصت‌ها و چالشهای آن را به‌خوبی بشناسند.
فعالیت در بستر هوش مصنوعی و یادگیری ماشینی نیز در این زمینه نقش اساسی دارد زیرا می‌تواند با ارائه مدل، بهینه‌سازی فرآیندها و رفتارهای آینده را محقق سازد. به‌کارگیری بلاک‌چین نیز به‌دلیل ارتقای امنیت و کارایی در فرایندهای مالی یک راهکار مطلوب در جهت دستیابی به موفقیت محسوب می‌شود.
بدون خلاقیت و ابتکار نمی‌توان انتظار پیشرفت روزافزون و مستمر داشت. گستردگی این حوزه زمینه فعالیت را تسهیل میکند و مطمئنا افرادی که بهتر و بیشتر بتوانند پاسخگوی نیاز بازار باشند، به موفقیت دست می‌یابند.
به‌کارگیری روش‌های بازاریابی دیجیتال، استفاده از ابزارهای مدیریت و همکاری با شرکت‌های فناورانه نیز در جهت بهره‌مندی از نوآوری‌های دنیای دیجیتال اهمیت خواهدداشت.