چشم‌انداز بازار ۱۶ هزار میلیارد دلاری دارایی‌های توکن‌سازی شده؛ سهم ایران کجاست؟
چندی پیش «حجت‌اله صیدی» رئیس سازمان بورس در همایش فصلی کانون کارگزاران بورس از «توکنایز کردن دارایی‌ها» با هدف توسعه فناوری‌های نوین در بازار سرمایه خبر داد. صیدی در این همایش به عنوان عالی‌ترین مقام اجرایی بازار سرمایه کشور، موافقت خود را با توکنایز کردن دارایی‌ها اعلام کرد و خبر داد بخش‌های مرتبط سازمان بورس در حال بررسی این موضوع هستند.
پس از آن نیز «رضا عیوض‌لو» معاون نظارت بر نهادهای مالی سازمان بورس در نشست هم‌اندیشی با موضوع «توکن‌سازی دارایی‌های مالی» مزایای این اقدام را تسویه آنی و نیز ایجاد بستر برای انعقاد قراردادهای هوشمند با قابلیت تطبیق و دسترسی آسان و سریع برای معامله در بازار بیان کرد.
او همچنین گفت: با کلیات موضوع «توکنایز کردن دارایی‌ها» موافقت شده و این راهکار در کارگروهی در حال بررسی است و شورای بورس، سازمان بورس و اوراق بهادار را مکلف کرده موضوع توکن‌سازی دارایی‌ها را از جنبه حقوقی، مورد بررسی بیشتری قرار دهد.
دبیر کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار در اواخر پاییز امسال، از تصویب ابعاد فقهی توکن در کمیته تخصصی فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار خبر داده بود. این کمیته، بررسی زوایای اجرایی و حقوقی توکن‌سازی را در سال ۱۴۰۲ در دستور کار خود قرار داده بود.
پیش‌بینی‌های جهانی از آینده روشن توکن‌سازی
گروه مشاوران بوستون (BCG) در دو سناریو، ارزش بازار کل دارایی‌های توکن‌شده را برای سال ۲۰۳۰ پیش‌بینی‌کرده است. در سناریوی محافظه‌کارانه، ارزش این بازار در سال ۲۰۳۰ به رقمی حدود ۱۶.۱ هزار میلیارد دلار یعنی حدود ۱۰ درصد از تولید ناخالص داخلی جهان خواهد رسید. در حالت خوش‌بینانه، این رقم می‌تواند تا سال ۲۰۳۰ به ۶۸ هزار میلیارد دلار افزایش یابد. وقتی پای این ارقام برای ارزش سالی‌های آینده بازار داریی‌های توکن‌شده باز می‌شود یعنی پیش‌بینی‌ها در خصوص این بازار بسیار بلندپروازانه است و فرض می‌شود پذیرش و بلوغ چارچوب‌های قانونی این حوزه، در کشورهای مختلف به سرعت اتفاق خواهد افتاد.
توکن‌سازی دارایی‌ها چیست؟
حال پرسش اینجاست که توکنایز کردن یا توکن‌سازی دارایی‌ها به چه معناست و این موضوع، چگونه بر بازار سرمایه و فعالان آن تأثیر خواهد گذاشت؟ برای پاسخ به این پرسش‌ها با مجید عبدالحمیدی کارشناس و فعال بازار سرمایه گفت‌وگو کردیم. وی پیش از معرفی توکن‌سازی، بر اهمیت بلاکچین اشاره کرد و گفت برای آشنایی با توکن‌سازی دارایی‌ها، ابتدا لازم است با فناوری بلاکچین آشنا شویم.
بلاکچین، زیربنای توکن‌سازی
عبدالحمیدی درباره فناوری بلاکچین گفت: بلاکچین به زبان ساده یک دفتر کل دیجیتال و غیرقابل‌تغییر است که تراکنش‌ها را به‌صورت شفاف و دائمی ثبت می‌کند. این فناوری، به دلیل امنیت بالا، حذف واسطه‌ها و شفافیت، در حال تغییر دادن چهره صنایع مالی است. اما بلاکچین دقیقاً چگونه کار می‌کند؟
وی افزود: تصور کنید یک دفترچه یادداشت دارید که همه خریدوفروش‌های خود را در آن ثبت می‌کنید. حالا یک ویژگی خاص به آن اضافه کنید به این صورت که همه می‌توانند این دفترچه را ببینند، اما هیچ‌کس نمی‌تواند نوشته‌های قبلی را تغییر دهد یا حذف کند. هر زمان که یک تراکنش جدید ثبت می‌شود، همه باید صحت آن را تأیید کنند تا در دفترچه ثبت شود. این همان مفهومی است که با عنوان دفتر کل توزیع‌شده از آن یاد می‌شود.
امنیت بلاکچین، ضامن شفافیت و اعتماد است
این کارشناس بازار سرمایه درباره امنیت بلاکچین گفت: امنیت بلاکچین از طریق فرآیند رمزنگاری و تأیید جمعی تأمین می‌شود. فرض کنید گروهی از دوستانتان یک مسابقه حدس عدد برگزار کرده‌اند. هرکس جواب درست را پیدا کند، برنده می‌شود اما برای جلوگیری از تقلب، عدد پیدا شده، رمزنگاری و به بازی بعدی اضافه می‌شود. حالا اگر کسی بخواهد عدد قبلی را تغییر دهد، باید همه پاسخ‌ها را نیز تغییر دهد که تقریباً غیرممکن است.
عبدالحمیدی افزود: در بلاکچین نیز هر تراکنش پس از تأیید، رمزنگاری و به زنجیره اضافه می‌شود. برای تغییر یک تراکنش قدیمی، باید هم بلوک‌ها را تغییر داد که نیازمند قدرت پردازش عظیمی است و در عمل، امکان‌پذیر نیست. به همین دلیل، بلاکچین بسیار امن است. توکن‌سازی به عنوان یکی از کاربردهای فناوری بلاکچین، راه خود را به بازارهای مالی باز کرده است.
کاربردهای توکن‌سازی، از املاک تا آثار هنری
به گفته عبدالحمیدی، توکن‌سازی فرآیند تبدیل دارایی‌های واقعی مانند املاک یا آثار هنر به شکل دیجیتال است تا خرید، فروش یا معامله آن‌ها آسان‌تر شود. این فرآیند از بلاکچین برای مدیریت امن توکن‌ها استفاده می‌کند و به شفافیت و جلوگیری از تقلب کمک می‌کند. توکن‌سازی در صنایعی مانند صنعت مالی و هنر، تحول ایجاد کرده است و دسترسی و انتقال مالکیت را ساده‌تر می‌کند.
وی در ادامه با یک مثال توضیح داد: فرض کنید یک خانه دارید و می‌خواهید آن را بفروشید اما پیدا کردن خریدار برای پرداخت کل پول، سخت است. راه‌حل این است که خانه را به بخش‌های کوچک تقسیم کنید و هر کسی که بخواهد می‌تواند سهمی از آن را بخرد. این دقیقا همان کاری است که در توکن‌سازی انجام می‌دهیم.
در دنیای دیجیتال، دارایی‌هایی مانند املاک، طلا، سهام یا آثار هنری به توکن‌های دیجیتال تبدیل می‌شوند تا افراد راحت‌تر و شفاف‌تر بتوانند آن‌ها را معامله کنند. از توکن‌سازی می‌توان در ایده‌هایی مانند فروش متری مسکن نیز استفاده کرد به طوری که افراد می‌توانند بدون نیاز به خرید کامل یک ملک، روی بخشی از آن سرمایه‌گذاری می‌کنند و از رشد ارزش بازار مسکن بهره‌مند می‌شوند.
عبدالحمیدی افزود: با این‌حال، برای اجرای گسترده این روش در ایران، به چارچوب‌های قانونی مشخص، زیرساخت‌های فنی مناسب و پذیرش عمومی در بازار املاک نیاز داریم. اگر این چالش‌ها مدیریت شوند، توکن‌سازی کردن املاک می‌تواند مسیر جدیدی برای سرمایه‌گذاری ملکی ایجاد کند و بازار مسکن را مدرن‌تر، شفاف‌تر و در دسترس‌تر کند.