کاهش موفقیت تراکنش‌ها با اختلال اینترنت
تقریبا یک هفته از اعلام وزیر ارتباطات مبنی بر بازگشت اینترنت به وضعیت قبل از جنگ ۱۲ روزه می‌گذرد، اما در حال حاضر نه تنها اینترنت به روال قبل برنگشته؛ بلکه گزارش‌های داخلی و بین‌المللی نیز از تفاوت نرخ اتصال کاربران ایرانی به اینترنت قبل و بعد از جنگ خبر می‌دهند.
همچنین در این مدت امکان استفاده از واتس‌اپ بدون فیلترشکن وجود ندارد و یا در صورت اتصال نیز کند و مختل است. کارشناسان و کنشگران اینترنت هم از اختلال در عملکرد مراکز داده، سیستم جهانی موقعیت‌یابی، کاهش موفقیت تراکنش‌های آنلاین و ضرر مالی به کسب‌وکارها می‌گویند. در این شرایط وزارت ارتباطات علاوه بر سکوت و انفعال نسبت به انتقادها از افت قابل توجه کیفیت اینترنت، اعلام کرد که تداوم برخی محدودیت‌ها پس از جنگ هیچ ارتباطی به شرکت ارتباطات زیرساخت و حملات DDoS ندارد.
عقبگرد در رفع فیلتر
وزیر ارتباطات پس از یک هفته قطع کامل اینترنت کشور به دلیل پیشگیری از حملات سایبری در جنگ ۱۲ روزه اعلام کرد که با عادی شدن شرایط ، اینترنت از چهارشنبه هفته گذشته در دسترس کاربران قرار گرفته است. این در حالی است که گزارش کاربران و کنشگران اینترنت بیانگر تداوم محدودیت‌هاست؛ تا جایی که نمی‌توان بدون فیلترشکن از واتس‌اپ استفاده کرد. حتی کاربران در صورت اتصال به این پلتفرم نیز با عملکرد کند و پر اختلال مواجه می‌شوند. این وضعیت در حالی است که واتس‌اپ در زمستان سال گذشته رفع فیلتر شده بود، اما حالا و با گذشت تقریبا شش ماه ظاهرا دوباره فیلتر شده است.
برخی رسانه‌ها نیز با تایید این موضوع گزارش کردند که این محدودیت و کاهش پنجاه درصدی پهنای باند به دستور مستقیم رئیس مرکز ملی فضای مجازی و بدون هماهنگی با وزارت ارتباطات اعمال شده است. وزارت ارتباطات نه تنها تاکنون واکنشی نسبت به این گزارش نشان نداده است؛ بلکه گزارش مربوط به فیلتر دوباره واتس‌اپ از خروجی رسانه منبع حذف شده است. البته بهزاد اکبری، مدیرعامل شرکت ارتباطات زیرساخت، در شبکه اجتماعی ایکس (توییتر سابق) به صراحت اعلام کرد که این شرکت نقشی در محدودیت‌های جاری ندارد و نوشت: «تداوم برخی محدودیت‌ها هیچ ارتباطی به شرکت ارتباطات زیرساخت و همچنین حملات DDoS ندارد.
شایسته است که مراجع مسوول در خصوص دلایل واقعی و طولانی‌شدن این محدودیت‌ها، شفاف‌سازی لازم را برای مردم انجام داده و پاسخگو باشند.» البته کارشناسان هم معتقدند که شرکت زیرساخت ارتباطی با اختلالات اینترنتی ندارند و این موضوع به امنیت شبکه زیرمجموعه سازمان تنظیم مقررات رادیویی برمی‌گردد. به هر حال این نکته تغییری در لزوم پاسخگویی وزارت ارتباطات ایجاد نمی‌کند و با اینکه تاکنون دلیل محدودیت ایرانی‌ها در دسترسی به واتس‌اپ در هاله ابهام و عدم شفافیت قرار دارد، ارزیابی کارشناسان از وضعیت فعلی دسترسی به واتس‌اپ این است که دولت چهاردهم نه تنها برنامه شفافی برای رفع فیلتر سایر پلتفرم‌های بین‌المللی ندارد، بلکه به نظر می‌رسد که در رفع فیلترینگ عقبگرد کرده است.
علاوه بر محدودیت ایرانی‌ها در دسترسی به واتس‌اپ کاربران ایرانی از تداوم اختلالات و کندی اینترنت در این روزها گله دارند. کارشناسان و کنشگران اینترنت نیز این موضوع را تایید می‌کنند و از نظر آنها اینترنت به روال قبل از محدودیت‌ها بازنگشته است. یک کارشناس هم معتقد است که رفع محدودیت‌ها با تغییرات در سیستم فیلترینگ اعمال شده و برای تمام IPها، پروتکل‌ها و وب سایت‌ها یکسان نیست و ممکن است سایتی در فرانسه باشد و باز شود، ولی سایت دیگری باز نشود که به کارکرد سیستم فیلترینگ بر می‌گردد.
علاوه بر این، گزارش‌های بین‌المللی نیز عدم بازگشت اینترنت ایران به وضعیت قبل از جنگ را تایید می‌کنند. طبق گزارش اکونومیست، میانگین دامنه اتصال اینترنت ایران بر اساس درصد آدرس‌های آی‌پی متصل هنوز به قبل از حمله رژیم صهیونیستی به کشور بازنگشته است. این میانگین قبل از جنگ ۱۲ روزه بیش از ۸۰ درصد بوده، اما از زمان آتش بس تاکنون کمتر از ۸۰ درصد است. در این وضعیت موج جدید و شدید انتقادات از تداوم محدودیت‌های اینترنت کشور شکل گرفته است.
اختلال شدید دیتاسنترها
کارشناسان و کنشگران اینترنت همچنین از اختلال در عملکرد مراکز داده، سیستم جهانی موقعیت‌یابی، کاهش موفقیت تراکنش‌های آنلاین و ضرر مالی به کسب‌وکارها می‌گویند. تداوم محدودیت‌ها موجب شده تا مراکز داده در کشور با اختلا جدی مواجه شوند. یک کارشناس شبکه در این باره ضمن اختلال شدید در دیتاسنترها به «دنیای اقتصاد» توضیح می‌دهد: « اینترنت کشور همچنان به دو هفته قبل از شروع جنگ برنگشته است. البته وضعیت اینترنت خانگی نست به اینترنت همراه بهتر است.
با این حال عملکرد دیتاسنترها به دلیل قطع ارتباط آنها با اینترنت بین‌الملل با اختلال جدی مواجه است. بخش مهمی از ارتباطات شبکه در مراکز داده از طریق یک سری پروتکل‌ها، ای پی، وی سی و … برقرار می‌شود که در حال حاضر کاملا قطع است.» او در ادامه صحبت‌های خود درباره تاثیر اختلال عملکرد مراکز داده بر تجربه کاربران اینترنت و کسب‌وکارها می‌گوید: « طبیعتا این وضعیت کاربران و کسب‌وکارها را با آسیب جدی درگیر می‌کند.
به این دلیل که کسب‌وکارها سرویس‌های خود را در مراکز داده نگهداری می‌کنند و اختلال در این مراکز سرویس‌دهی به ۸۰ میلیون ایرانی را هم مختل می‌کند.» علاوه بر این، پیگیری‌های «دنیای اقتصاد» از برخی کسب‌وکارها تاثیر منفی اختلال دیتاسنترها بر آنها را تایید می‌کند. مهدی عبادی، نایب رئیس انجمن فین‌تک در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» اعلام کرد که به دلیل اختلال دیتاسنترها حدود ۲۰ درصد تراکنش‌های آنلاین ناموفق می‌شود.
البته عبادی معتقد است که این ۲۰ درصد فقط مختص کسب‌و‌کار خودش و ممکن است این درصد برای سایر کسب‌وکارها بین ۶۰ تا ۷۰ درصد باشد. همچنین به گفته او این درصد در زمان جنگ بین ۵۰ تا ۶۰ درصد بوده است. عبادی با بیان این مطلب توضیح می‌دهد: « بعد از اعلام وزیر ارتباطات مبنی بر رفع محدودیت‌های اینترنت بررسی‌ها نشان داد که موفقیت تعداد تراکنش‌های آنلاین با کاهش مواجه شده‌اند. علت آن هم به نظر می‌رسد که اختلال در ارتباط شبکه مابین دیتاسنترها باشد.» با این اوصاف ترکش‌های کسب‌وکارها از جنگ فقط به قطع یک‌هفته‌ای اینترنت، کاهش درآمد و پرداخت هزینه‌ها محدود نمی‌شود؛ بلکه از تداوم محدودیت‌های اینترنت در دوران پسا جنگ هم متاثر شده اند.
جنجال دوباره اینترنت طبقاتی
اینترنت طبقاتی از دوران قطع کامل اینترنت در جنگ و احیای نصفه‌نیمه آن در روزهای اخیر برای چندمین بار به عنوان نسخه تاب‌آوری کسب‌وکارها مطرح شد. علی حکیم جوادی، رئیس سازمان نصر تهران، از مسوولان درخواست کرد تا امکان دسترسی کسب‌وکارها را به اینترنت بین‌الملل فراهم کنند. این درخواست با انتقاد جدی مردم و کنشگران اینترنت مواجه شد. به اعتقاد آنها دسترسی به اینترنت آزاد حق همه شهروندان ایران است و نباید با جداسازی یک عده رانت ایجاد کرد. رئیس سازمان نصر تهران پس از این انتقادات اعلام کرد که با قطع اینترنت بین‌الملل مخالف است و اقدام سازمان صرفا در جهت حمایت از کسب‌وکارها بوده است.
با این حال انتقادات و حمایت برخی از اینترنت طبقاتی همچنان ادامه دارد. کنشگران اینترنت نیز اینترنت طبقاتی را بسیار خطرناک می‌دانند و استفاده از آن را محکوم می‌کنند؛ به اعتقاد آنها اینکه کسب‌وکارها که به مردم سرویس می‌دهند از اینترنت متفاوت از آنها استفاده کنند، این چرخه همانند سایر سیستم‌های فسادزا برای اقتصاد کشور مناسب نخواهد بود. در حالی که دسترسی ایرانی‌ها به اینترنت آزاد و باکیفیت سخت‌تر از قبل شده و مهم‌ترین حق آنها، یعنی دسترسی به جریان آزاد اطلاعات- محدود شده است، نمایندگان مجلس در روز گذشته استفاده از ابزارهای الکترونیکی ارتباطی اینترنتی فاقد مجوز، از قبیل استارلینک، را ممنوع و مجازاتی برای کاربران ایرانی آنها تعیین کردند.
با این حال گزارش‌های جهانی و بررسی ترافیک جست‌وجوی گوگل نشان می‌دهد که همزمان با این روند، جست‌وجو و تقاضا برای وی‌پی‌ان‌ها و اینترنت ماهواره‌ای استارلینک هم افزایش یافت؛ روندی مشابه با سال ۱۴۰۱ که در آن زمان به خاطر گسترده‌تر شدن فیلترینگ اتفاق افتاد. حتی آخرین گزارش انجمن تجارت الکترونیک کشور در زمستان سال گذشته استفاده از اینترنت ماهواره‌ای در ایران افزایش ۲۰ برابری پیدا کرده است و بیش از ۳۰ هزار کاربر فعال در کشور داریم. با این اوصاف و با مصوبه مجلس به نظر می‌رسد که معلوم نیست وضعیت ۳۰ هزار ایرانی دارنده استارلینک چه خواهد شد.
/دنیای اقتصاد