بانک توسعه صادرات ایران؛ از تأمین مالی تا توسعه صادرات غیرنفتی
بانک توسعه صادرات ایران، به عنوان تنها بانک تخصصی در حوزه تجارت خارجی، بیش از سه دهه است که با تأمین مالی و ارائه خدمات تخصصی، نقش مهمی در حمایت از صادرکنندگان و توسعه صادرات غیرنفتی ایفا می‌کند.
در ساختار اقتصادی ایران، وابستگی به درآمدهای نفتی همواره یکی از چالش‌های اصلی و بنیادین بوده است. نوسانات قیمت نفت، تحریم‌های خارجی و محدودیت‌های بین‌المللی، موجب افزایش آسیب‌پذیری اقتصاد کشور شده و سیاست‌گذاران را بر آن داشته تا به‌سوی توسعه صادرات غیرنفتی حرکت کنند. از سوی دیگر، نفت منبعی محدود و پایان‌پذیر است و نمی‌توان آن را تا همیشه پاسخ‌گوی نیازهای اقتصادی کشور دانست؛ ازاین‌رو، برنامه‌ریزی برای آینده‌ای بدون نفت، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است.
در این مسیر، وجود نهادهای مالی تخصصی که بتوانند زیرساخت‌های لازم برای حمایت از صادرکنندگان را فراهم کنند، از اهمیت بالایی برخوردار است. یکی از مهم‌ترین نهادهای فعال در این حوزه، بانک توسعه صادرات ایران است که از سال ۱۳۷۰ با مأموریت حمایت از تجارت خارجی و صادرکنندگان فعالیت خود را آغاز کرده است. این بانک در طول بیش از سه دهه فعالیت، به‌تدریج به یکی از ارکان اصلی تأمین مالی صادرات و تسهیل تجارت بین‌المللی در کشور تبدیل شده است. «عصر بانک» در این گزارش، با تمرکز بر عملکرد این بانک، به بررسی نقش آن در حمایت از صادرات غیرنفتی، ابزارهای تأمین مالی، چالش‌های موجود و چشم‌انداز آینده می‌پردازد.
ابزارهای اصلی بانک در حمایت از صادرات
بانک توسعه صادرات ایران مجموعه‌ای از ابزارهای تخصصی برای پشتیبانی از فعالان اقتصادی در اختیار دارد که از جمله مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱. تسهیلات ارزی و ریالی
تأمین سرمایه در گردش برای تولید کالاهای صادراتی، بخشی از زنجیره تأمین و اجرای قراردادهای صادراتی، از طریق اعطای تسهیلات ارزی و ریالی انجام می‌شود. این تسهیلات نقش مؤثری در حفظ قدرت رقابتی صادرکنندگان در بازارهای هدف دارند.
۲. صدور ضمانت‌نامه‌ها
بانک با صدور انواع ضمانت‌نامه‌های ارزی و ریالی مانند ضمانت‌نامه شرکت در مناقصه، پیش‌پرداخت و حسن انجام تعهدات، به ایجاد اعتماد میان صادرکنندگان ایرانی و خریداران خارجی کمک می‌کند و از بروز ریسک‌های تجاری جلوگیری می‌کند.
۳. خدمات مشاوره و آموزش تخصصی
یکی از مهم‌ترین جنبه‌های فعالیت بانک، ارتقای توان فنی و آگاهی فعالان اقتصادی نسبت به فرایندها، بازارهای هدف، مدیریت ریسک و قوانین تجارت بین‌المللی است. بانک توسعه صادرات ایران با برگزاری دوره‌های آموزشی و ارائه مشاوره تخصصی، به تقویت توان صادراتی بنگاه‌ها کمک می‌کند.
۴. تسهیل دسترسی به بازارهای جهانی
با توسعه روابط بانکی بین‌المللی، بانک توانسته بستر مناسبی برای استفاده از اعتبارات اسنادی، تأمین مالی خارجی و اتصال به زنجیره‌های ارزش جهانی فراهم کند. این موضوع به‌ویژه در دوران محدودیت‌های بین‌المللی، نقش کلیدی در تداوم صادرات کشور داشته است.
حمایت از صنایع کوچک و متوسط در چارچوب مأموریت توسعه‌ای
در چارچوب سیاست‌های کلان توسعه صادرات، یکی از اولویت‌های مهم این بانک، حمایت از شرکت‌های کوچک و متوسط (SME) بوده است. این شرکت‌ها که بخش بزرگی از بنگاه‌های تولیدی کشور را تشکیل می دهد.
بانک توسعه صادرات ایران طی سال‌های اخیر با طراحی محصولات ویژه مالی، ارائه مشاوره تخصصی و صدور ضمانت‌نامه برای SME ها، بستری برای ورود این شرکت‌ها به عرصه تجارت جهانی فراهم کرده است. به‌عنوان‌مثال، در سال ۱۴۰۳ میزان تسهیلات اعطایی به SMEها با رشد ۸۲ درصدی نسبت به سال پیش از آن به بیش از ۸۳ هزار میلیارد ریال رسیده است. این حمایت‌ها، در جهت افزایش تولید صادرات‌محور، اشتغال‌زایی و ارتقای نوآوری در بخش خصوصی نقش تعیین‌کننده‌ای داشته‌اند.
دستاوردهای بانک در سطح داخلی و بین‌المللی
عملکرد بانک توسعه صادرات ایران در سال‌های اخیر، هم در سطح داخلی و هم در عرصه بین‌المللی موردتوجه قرار گرفته است. از سوی دیگر، در حوزه داخلی نیز رشد چشمگیر در شاخص‌های عملکردی مانند افزایش سهم بازار در حوزه صادرات، توسعه زیرساخت‌های دیجیتال و گسترش خدمات بانکی تخصصی، نشان‌دهنده ارتقای جایگاه بانک به‌عنوان یکی از نهادهای اثرگذار در ساختار اقتصادی کشور است.
حرکت به سوی نوآوری و توسعه پایدار و چشم انداز پیش رو
باتوجه‌به تحولات جهانی در حوزه تجارت، فناوری و سیاست، بانک توسعه صادرات ایران چشم‌انداز روشنی برای آینده ترسیم کرده است. تمرکز بر دیجیتال‌سازی خدمات، توسعه پلتفرم‌های هوشمند مالی، افزایش شفافیت، به‌کارگیری ابزارهای نوین تأمین مالی و گسترش همکاری‌های بین‌المللی از جمله محورهای اصلی این چشم‌انداز هستند.
برنامه‌های آینده بانک براین‌اساس طراحی شده‌اند که نه‌تنها نقش حمایتی آن در حوزه صادرات حفظ شود، بلکه با بهره‌گیری از نوآوری، بانک به یک نهاد توسعه‌ای مدرن و کارآمد در سطح منطقه‌ای نیز تبدیل شود.
کلام آخر
در مسیر گذار اقتصاد ایران از وابستگی نفتی به توسعه صادرات غیرنفتی، بانک توسعه صادرات ایران نقش کلیدی و راهبردی ایفا کرده است. این بانک با بهره‌گیری از منابع داخلی، ابزارهای مالی تخصصی و توسعه تعاملات بین‌المللی، توانسته از بنگاه‌های صادرات‌محور در تمامی سطوح، از صنایع بزرگ تا شرکت‌های کوچک و متوسط، پشتیبانی کند.
البته هنوز مسیر زیادی باقی مانده تا کشور ما در زمینه صادرات غیرنفتی به جایگاه مطلوب دست یابد. باوجود تحریم‌های فزاینده، این راه دشوارتر شده است؛ اما ادامه این مسیر نیازمند رویکردی راهبردی، حمایت مستمر سیاست‌گذاران و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین است. بی‌شک، با حفظ این روند و تقویت اقدامات توسعه‌ای، بانک توسعه صادرات ایران قادر خواهد بود نقش تعیین‌کننده‌ای در تحقق اهداف بلندمدت اقتصادی کشور ایفا کند و به یکی از بازیگران اصلی و مؤثر در تجارت منطقه‌ای و جهانی تبدیل شود.