خرده‌پول‌های ته حساب چه سرنوشتی دارند؟
چقدر پول ته حسابتتان دارید؟ می‌پرسید کدام حساب؟! منظورم حسابی نیست که حقوقتان به آن واریز می‌شود و احتمالا نقل و انتقالات مالی‌تان را با آن انجام می‌دهید. کمی بیشتر فکر کنید. حتما یک یا چند حساب پس‌انداز دارید که گوشه‌ای از خانه خاک می‌خورد و به احتمال زیاد اصلا یادتان رفته که روزی چنین حسابی را در بانکی افتتاح کرده‌اید.
عصر بانک؛فرقی نمی‌کند چه زمانی و با چه انگیزه‌ای دست به افتتاح این حساب‌ها زده باشید؛ خواه یک تصمیم آینده نگرانه برای پس‌انداز باشد یا امید به بردن جایزه‌های وعده داده شده از سوی بانک مورد نظر؛ به هرحال روزی به یک شعبه از بانکی مراجعه و با دست مبارک تان، یک حساب پس‌انداز باز کرده اید.
بعد از چند صباحی هم یا روز مبادا رسیده و به پول پس‌انداز شده نیاز پیدا کرده اید یا ناامید از برنده شدن در قرعه کشی، تصمیم گرفته اید شانس خود را در جای دیگری امتحان کنید. نتیجه‌اش یکی است. به بانک مراجعه کرده اید و حساب را بسته اید، البته نه بسته بسته. 5 یا 10 هزار تومان ته حساب نگه داشته اید تا به خیال خودتان هنوز در آن بانک، صاحب حساب پس‌انداز باشید.
شاید پیش خودتان هم خیال کرده باشید که «خدا را چه دیدی؟! شاید با همین 5 هزار تومان، ماشینی چیزی برنده شدم! شانس است دیگر!» پول‌های حواله شده به شانس و اقبال در ته حساب‌های پس‌انداز اما معمولاً سرنوشت‌شان یک چیز است؛ از یاد می‌روند! به همین راحتی.
شاید هم متصدی بانک به شما گفته باشد که حسابت را کامل نبند چون اگر بستی بعد با شرایط جدید باید حساب باز کنی که کار سخت می شود یا اینکه مجبورتان کرده اند که تا بازپرداخت وام مثلاً پنجاه هزار تومان را ته حساب نگه دارید که بعد هم یادتان رفته بگیرید.
«اصلاً یادم رفته چند تا حساب پس‌انداز دارم. فکر کنم توی همه بانک‌ها یک حساب باز کرده ام. همه‌شان هم غیر قابل استفاده‌اند. غیر از حساب جاری ام. پس‌انداز حالا اصلاً معنی ندارد. آدم پولش را که در بانک پس‌انداز نمی‌کند.
پول‌داری برو طلا بخر. دلار بخر. آن وقت‌ها گذشت که به هوای جایزه پول‌های بی‌زبان را توی حساب پس‌انداز قرض‌الحسنه می‌گذاشتیم. خودم هم کلی از این حساب‌ها دارم ها! بچه هایم هم همینطور. همه‌شان هم یک چیزی ته‌شان است. 20هزار، 30 هزار اما همان‌طور مانده. اگر جمعشان کنم، 500، 600 هزار تومان می‌شود. به کاری نمی‌آید. همانجا بماند!»
پول‌هایی که همان جا، یعنی در بانک و ته حساب‌ها می‌ماند، رقمش قابل توجه است. حتی یک حساب و کتاب ذهنی هم می‌تواند این را برای‌تان معلوم کند. پول‌هایی که همان‌طور ته حساب‌های راکد باقی مانده و معلوم نیست چه سرنوشتی قرار است پیدا کند.
براساس آخرین آمار اخذشده از بانک‌ها و مؤسسات اعتباری در پایان تیرماه امسال، کل حساب‌های بانکی 410 میلیون و 661 هزار و 216 حساب است که از این تعداد، 38 میلیون حساب، راکد اعلام شده است. این حساب‌ها در واقع فعال نیستند و مسدود به حساب می‌آیند و فعالیت بانکی برای دارنده آنها امکانپذیر نیست. دلیلش هم طبق اعلام بانک مرکزی این است که تمام حساب‌های بانکی باید با کد ملی و مشخصات فرد باشند و چون در حال حاضر تمام افراد کشور دارای کد و شناسه ملی هستند، معنا ندارد که حساب‌های بانکی بدون کد ملی همچنان فعال بمانند. این، مشکلی است که در مورد 38 میلیون حساب راکد وجود دارد.
اگر در هر یک از این 38 میلیون حساب راکد تنها 10هزار تومان هم باشد آن وقت با رقمی 380 میلیارد تومانی مواجه خواهیم بود که پول کمی نیست ضمن اینکه رقم واقعی بارها و بارها از این عدد بزرگتر می تواند باشد بویژه اینکه اگر آن را ضربدر زمان نیز بکنیم مثلاً 38 میلیون حساب راکد در 10 سال که به معنای پول بی حساب و کتابی است که در گردش است اما صاحب واقعی آن مردم نیستند.
این حساب‌ها معمولاً در سال‌های گذشته افتتاح شده‌اند و به همین دلیل فاقد کد ملی اند. صاحبان برخی از آنها هم فوت کرده‌اند اما حسابشان در بانک همچنان باز است؛ حساب‌هایی که گاه تعدادشان برای فرد از عدد انگشت‌های دست بالاتر است. نمونه اش، آقا ایوب، کاسب 78 ساله ساکن امیریه است که عدد حساب‌های پس‌اندازش از تعداد انگشت‌های دودست هم بالاتر است. خودش که اینجور می‌گوید. «هرجا دستم رسید حساب باز کردم. از بانک بگیر تا این مؤسسه‌های مالی که الی ماشاالله تعدادشان هم کم نیست. دفترچه‌های حساب پس‌انداز قبل از انقلابم را هم دارم. آن وقت‌ها سودش 7 درصد بود. اصلاً کلکسیون درست کرده ام. پس‌انداز است دیگر. حالا آن موقع فکر کردیم یک وقتی به درد می‌خورد. هیچ کدام‌شان هم الان کار نمی‌کند. معلوم نیست حالا ما مردیم این حساب‌ها تکلیفش چه می‌شود؟! این همه حساب!»
حمیدرضا آذرگون، مدیر مجوزهای بانکی بانک مرکزی، حساب‌های متعدد بانکی را میراث ساختار سنتی دهه‌های گذشته می‌داند؛ حساب‌هایی که بخش عمده‌ای از آنها راکد است اما به هرحال زمانی در گذشته باز شده‌اند و مبالغ جزئی هم در آنها باقی مانده است یا اینکه به عنوان مثال فردی از شهری به شهر دیگر نقل مکان کرده و در شهر قبلی دارای حسابی است که مانده آن 10 هزار تومان است و بخشی از بزرگ شدن آمارهای این حساب‌های راکد مربوط به همین موضوعات می‌شود. این حساب‌ها به گفته آذرگون، ماهیتاً عندالمطالبه است و متقاضی باید آن را تعیین تکلیف کند و این کار از عهده بانک‌ها خارج است.
اما به نظر می‌رسد این حساب‌ها گاه به کل از حافظه دارندگان‌شان پاک شده‌اند و مبالغ ناچیز مانده در آنها، برای دارنده حساب آنقدر ارزش ندارد که پیگیر تعیین تکلیف‌شان شود.
از سوی دیگر این حساب‌ها باعث ایجاد دردسرهایی برای بانک‌ها از جمله هزینه نگهداری در دیتاها می‌شود. براساس قانون فعلی، هرکسی می‌تواند تعدد حساب داشته باشد و این امری است که به گفته آذرگون، نیازبه اصلاح قوانین دارد.
پیش به سوی حساب واحد
مشکل موجود در خصوص حساب‌های راکد، بانک مرکزی را بر آن داشت تا در اقدامی ضربتی به مسدود کردن این حساب‌ها بپردازد. اقدامی دو روزه که اواخر آبان ماه جاری صورت گرفت و نگرانی و اعتراض برخی صاحبان حساب‌ها را در پی داشت.
همین مسأله موجب شد تا بانک مرکزی به ارائه توضیحاتی بپردازد.
فرید کیان مدیر اداره مبارزه با پولشویی بانک مرکزی اعلام کرد که 38 میلیون حساب بانکی راکد، فاقد کد و شناسه ملی هستند که یا متعلق به افراد فوت شده است یا کسانی که سال‌ها قبل اقدام به افتتاح حساب کرده‌اند یا اتباع بیگانه که فاقد کد و شناسه ملی هستند که البته تعداد حساب‌های اتباع بیگانه چندان زیاد نیست اما به هر حال تمام حساب‌های راکد می‌باید تعیین تکلیف می‌شدند زیرا تمام افراد کشور در حال حاضر دارای کد و شناسه ملی هستند و بانک مرکزی نمی‌پذیرد که حساب بانکی فاقد کد ملی باشد و به همین دلیل هم این موضوع در دستور کار بانک مرکزی قرار گرفت.
به گفته کیان، تعداد زیادی از حساب‌های بانکی راکد سالیان قبل افتتاح شده‌اند اما به دلیل قوانین موجود، بانک‌ها نمی‌توانند آنها را ببندند اما بانک مرکزی به بانک‌ها اعلام کرده که هیچگونه خدماتی به دارندگان این حساب‌ها ارائه نکنند تا دارنده آن مجاب به مراجعه به بانک شود. بانک‌ها از این حساب‌ها به عنوان «مسدود برداشت» یاد می‌کنند و در نخستین مراجعه دارنده، حساب قابل استفاده خواهد شد.
در واقع بانک مرکزی تلاش دارد تا با این اقدام، دارندگان حساب‌های بانکی راکد را به بانک‌ها بکشاند تا هرچه زودتر نسبت به تعیین تکلیف حساب‌های خود اقدام کنند.
داشتن حساب‌های متعدد برای افراد، پدیده‌ای نوظهور نیست و طی سال‌های متمادی افراد حقیقی یا حقوقی به این کار اقدام کرده‌اند. افراد حقوقی و شرکت‌ها گاه برای مقاصد مختلف، حساب‌های مختلفی را در بانک‌ها افتتاح کرده‌اند. البته این تنها شامل حال شرکت‌ها نمی‌شود و همان‌طور که پیشتر نیز گفته شد و همه ما نیز در خود و اطرافیان‌مان شاهد آن هستیم، افراد حقیقی هم به دلایل مختلف به افتتاح حساب‌های متعدد در بانک‌های مختلف اقدام کرده‌اند که در واقع طبق مقررات فعلی بانکی منعی برای آن وجود ندارد اما براساس برنامه جدید بانک مرکزی، قرار است که این حساب‌ها به سمت یک حساب واحد پیش بروند و هر فرد فقط دارای یک حساب بانکی باشد.
غلامحسین دوانی، کارشناس ارشد مدیریت مالی و عضو شورای عالی انجمن حسابداران ایران در این رابطه در گفت‌و‌گو با «ایران» می‌گوید: «همه ما در بانک‌ها حساب‌هایی داریم که سال‌ها پیش به افتتاح آنها اقدام کرده‌ایم و بعد به دلایلی حساب‌ها را رها کرده و حساب‌های جدید باز کرده‌ایم. حساب‌های قدیمی معمولاً خالی می‌شوند و مبالغ اندک ته آنها می‌ماند که برای دارنده حساب هیچ سود مالی ندارد اما این ته مانده‌های حساب برای بانک‌ها هزینه‌بر است. به عبارتی هزینه نگهداری و مفتوح ماندن حساب‌ها از صرفه آنها بسیار بیشتر است و این برای بانک‌ها و مؤسسات مالی به هیچ عنوان به صرفه اقتصادی نیست.»
دوانی، اقدام بانک مرکزی در جهت مسدود کردن حساب‌های قدیمی و واحد کردن حساب اشخاص را، اقدامی بجا و مؤثر در راه کاهش هزینه‌های بانک‌ها و به صرفه اقتصاد می‌داند.
شاید وقتش رسیده که شما هم سری به قفسه‌های قدیمی و ته کیف مدارکتان بزنید تا دفترچه‌های حساب پس‌انداز قدیمی را پیدا کنید و زودتر به حسابشان برسید. راستی شما چند حساب پس‌انداز دارید؟
/روزنامه ایران