تاریخ عجیب حذف صفر از پول کشورها
برنامه دولت برای حذف چهار صفر از پول ملی جدی است و کلیات لایحه تغییر واحد پولی کشور در هیأت دولت تصویب شده است. در ایران حداقل یک دهه است که هرچند وقت یکبار ایده حذف صفر از پول ملی مطرح شده است.
عصر بانک؛ حذف صفر از پول کشورها، سابقه طولانی و همچنین مواردی بسیار عجیب دارد: یک کشور به‌یکباره 29 صفر از پول ملی خود حذف کرده است و کشور دیگری همین اواخر، در عرض سه سال و در سه مرحله 25 صفر از پول خود حذف کرده با این حال، تورم مهار نشده است! این گزارش را تا انتها بخوانید تا پی ببرید که چه تاریخ طولانی و عجیب و غریبی، پشت حذف صفرها از اسکناس‌ها وجود دارد. نخستین نمونه حذف صفر از پول ملی کشورها به سال‌های بحرانی بعد از جنگ جهانی اول در برخی کشورهای اروپایی بازمی‌گردد. آلمان در زمان جمهوری وایمار در سال‌های 1921 تا 1923 تورم بسیار شدیدی را از سر گذراند. در سال 1923میلادی، قیمت‌ها در آلمان، هر دو روز دوبرابر می‌شدند: بله این عجیب، اما کاملاً واقعی است!
پیش از ابرتورم در آلمان، هیچ‌کس در دنیا فکر نمی‌کرد که نرخ تورم می‌تواند با این سرعت نجومی بالا برود. در نوامبر 1923 میلادی، ارزش هر دلار آمریکا معادل با 4.2 هزار میلیارد مارک آلمان بود! تورم که بالا گرفت، «رایش‌بانک» آلمان به سرعت به سراغ چاپ اسکناس‌های جدید رفت. اسکناس 50 هزار مارکی در سال 1922 چاپ شد و وقتی دیدند با این سرعت تورم، این اسکناسِ درشت، کفاف معاملات را نمی‌دهد، اسکناس 100 هزار میلیارد مارکی نیز در سال 1923 چاپ شد!
در همین سال 1923 بود که دولت آلمان به سراغ حذف 12 صفر از پول خود رفت و با معرفی یک واحد پولی جدید به نام «رنتن مارک»، یکی از مهم‌ترین نمونه‌های حذف صفر از پول کشورها رقم خورد. یک کشور اروپایی دیگر به نام اتریش که در سال‌های پس از فروپاشی امپراتوری اتریش-مجارستان، وضعیت اقتصادی دشوار و تورم شدیدی را تجربه می‌کرد در سال 1925، چهار صفر از پول خود حذف کرد. مجارستان هم در سال 1927 به سراغ تغییر واحد پولی و حذف صفر از چهره اسکناس‌های خود رفت.
دورانی جدید از حذف صفر از پول کشورها
بعد از جنگ جهانی دوم، دوران تازه‌ای از حذف صفر از پول کشورها آغاز شد و کشورهای بیشتری در مقاطع مختلف به سراغ این سیاست رفتند. در موردی بسیار عجیب، مجارستان که بعد از جنگ جهانی با ابرتورمی کم‌سابقه روبرو بود، 29 صفر از پول خود حذف کرد و با حذف این 29 صفر، یک واحد پولی جدید به نام «فورینت»، تبدیل به پول رسمی این کشور شد.
فرانسه هم در سال 1960، دو صفر از واحد پولی خود حذف کرد و «فرانک جدید» جای «فرانک» را گرفت. هلند نیز در دهه 1960 میلادی، چهار صفر از پول خود حذف خود کرد.
بعد از این تجربیات در کشورهای اروپایی، انبوهی از برنامه‌های حذف صفر در کشورهای مختلف عملیاتی شد. کره جنوبی بعد از جنگ دو کره در سال 1957، دو صفر از پول خود حذف کرد و در سال 1963 که مجدداً با تورم روبرو شد، یک صفر دیگر را نیز حذف کرد.
شیلی در آمریکای لاتین، در سال 1960 سه صفر و در سال 1975، سه صفر دیگر را درپی یک موج تورمی شدید از پول ملی خود حذف کرد. اقدام شیلی، راه را برای سایر کشورهای آمریکای لاتین باز کرد تا به سراغ پاک کردن صفرها از پول ملی خود بروند.
آرژانتین و برزیل، دو نمونه شکست‌خورده در سیاست حذف صفر از پول‌های ملی‌اند: آرژانتین در سال 1970، دو صفر، در سال 1983، چهار صفر، در سال 1985، سه صفر، و در سال 1992، چهار صفر از پول ملی خود حذف کرد. انبوه صفرهای حذف شده هم آرژانتین را از تورم‌های جدید نجات نداد و این کشور در حال حاضر نیز تورم بالایی دارد.
برزیل که نخستین بار در سال 1942، سه صفر از پول خود حذف کرده بود، در سال 1967 سه صفر دیگر را نیز حذف کرد. در دهه 80 میلادی که به دلیل بدهی بالا، تورم شدید این کشور را زمین‌گیر کرد، برزیل در سال‌های 1986 و 1989، مجموعاً 6 صفر دیگر را از چهره پول خود حذف کرد و چون این کار افاقه نکرد در سال 1993 نیز اقدام به حذف سه صفر دیگر کرد.
حتی رژیم صهیونیستی نیز دو بار اقدام به حذف صفر از پول خود کرده است. روسیه هم بعد از سال‌های فروپاشی شوروی تورم شدیدی را تجربه کرد و در سال 1998، 3 صفر از پول خود حذف کرد.
حذف صفر از پول کشورها در قرن بیست‌ویکم
سیاست حذف صفرهای پول در برخی همسایگان ایران نیز به‌کار گرفته شده است که همگی در قرن بیست‌ویکم بوده است. ترکیه در سال 2005، 6 صفر از پول ملی خود حذف کرد. آذربایجان در سال 2006، در پی یک موج تورمی شدید، واحد پولی خود را به «منات جدید» تغییر داد که هر «منات جدید» معادل 5000 «منات قدیم» بود. ترکمنستان نیز در سال 2009 عیناً همین کار را کرد.
شکست‌خورده‌ترین سیاست حذف صفر از پول در قرن جاری متعلق به زیمبابوه است. این کشور در سال 2006، سه صفر از پول خود حذف کرد؛ در سال 2008 با تورم شدید مجبور به حذف 10 صفر دیگر شد و در سال 2009 نیز 12 صفر دیگر از پول خود حذف کرد.
ونزوئلا که در حال حاضر با تورمی کمرشکن روبرو است، در سال 2018، 5 صفر از پول ملی خود حذف کرد و این آخرین تجربه در حذف صفر در کل دنیا است.
در کل، در کشورهایی که تورم شدید داشته‌اند، حذف صفر به مهار تورم منجر نشده و تنها زمانی این سیاست، مفید بوده که با سایر سیاست‌های کارآمدِ پولی و اقتصادی تلفیق شده است. در واقع، تا زمانی که کشورهای دارای تورم نتوانسته‌اند نقدینگی را با انتقال به حوزه تولید، در خدمت توسعه اقتصادی به کار بگیرند، سیاست حذف صفر از پول ملی، کارساز نبوده و تورم به شکل شدیدتری بازگشته است. سیاست حذف صفر تنها در مواردی موفق بوده که با سیاست‌های توسعه‌ای مناسب و کنترل نقدینگی، توأم شده است. باید دید در ایران، چه نتیجه‌ای از حذف 4 صفر از پول ملی و تبدیل تومان به پول رسمی کشور، رقم می‌خورد.
/مردم سالاری آنلاین