سقوط آزاد تجارت ایران با اروپا
براساس آمارهای یورواستارت، ایران و اتحادیه اروپا طی سال 2019 حدود 2/ 5 میلیارد یورو تجارت کالایی داشته‌اند که نسبت به سال گذشته با افت قابل‌توجه 72 درصدی مواجه شده است. طی این مدت ارزش واردات کالایی ایران به اتحادیه اروپا افت 49 درصدی و ارزش صادرات ایران به این اتحادیه افت نزدیک به 93 درصدی را تجربه کرده است. بر این اساس، تراز تجاری ایران با اتحادیه اروپا نیز با کسری بالغ بر 8/ 3 میلیارد یورو همراه بوده است. این درحالی است که در سال 2018 ایران در تجارت با اتحادیه اروپا، مازاد تراز تجاری 56/ 0 میلیارد یورویی را تجربه کرده است. تجارت ایران
صادرات کالایی ایران به اتحادیه اروپا
در سال 2019، ایران بیش از 701 میلیون یورو کالا به اتحادیه اروپا صادر کرده است. ارزش صادرات ایران به اتحادیه اروپا در سال 2018 حدود 5/ 9 میلیارد یورو بوده و در سال 2019 با تشدید تحریم‌ها با افت 93 درصدی همراه شده است. مهم‌ترین عامل کاهش 93 درصدی صادرات ایران به اتحادیه اروپا، افت ارزش صادرات محصولات نفتی ایران بوده است. صادرات «سوخت‌های معدنی، روغن‌های معدنی و محصولات حاصل از تقطیر آنها، مواد قیری و موم‌های معدنی» به اتحادیه اروپا در سال 2018 حدود 3/ 8 میلیارد یورو بوده که در سال 2019 با کاهش قابل‌توجه 8/ 99 درصدی به رقم بسیار کم 13 میلیون یورو رسیده است.
افت شدید صادرات نفتی ایران به اتحادیه اروپا، سهم بیش از 87 درصدی از افت 93 درصدی کل صادرات ایران به اروپا طی سال 2019 نسبت به 2018 را تشکیل می‌دهد. علاوه براین، صادرات غیرنفتی ایران به اتحادیه اروپا نیز در سال 2019 با کاهش 41 درصدی نسبت به سال 2018 به حدود 687 میلیون یورو رسیده است. «چدن، آهن و فولاد» نیز با افت صادرات 57 درصدی نسبت به سال 2018 سهم 5/ 1 واحد درصدی از افت کل صادرات ایران به اتحادیه اروپا طی این سال را به خود اختصاص داده است.
در سال 2019 صادرات ایران به اتحادیه اروپا به لحاظ مقداری نیز افت قابل‌توجه 97 درصدی را ثبت کرده؛ به‌طوری‌که از 6/ 21 میلیون تن در سال 2018 به تنها 661 هزار تن در سال 2019 رسیده است. طی این مدت متوسط قیمت کالاهای صادراتی ایران به اتحادیه اروپا با افزایش همراه بوده است. درحالی‌که متوسط قیمت صادراتی ایران به اروپا در سال 2018 معادل 436 یورو بر هر تن بوده، در سال 2019 به یک هزار و 27 یورو بر هر تن رسیده است.
کاهش صادرات از سال 2018
از اواسط سال 2018 با تشدید تحریم‌ها و کاهش خرید نفت ایران از سوی اتحادیه اروپا، صادرات ایران به این منطقه با کاهش شدیدی مواجه شد. به‌طوری‌که از هزار و 218 میلیون یورو در ماه ژوئن 2018 به 112 میلیون یورو در دسامبر 2018 رسید. با شروع سال 2019 صادرات ایران به اتحادیه اروپا از این رقم نیز کمتر شد و به تنها 54 میلیون یورو در ژانویه 2019 رسید. طی سال 2019 روند ماهانه صادرات ایران به اتحادیه اروپا نوسان‌های کوچکی را تجربه کرد و تقریبا در همین سطح باقی ماند. بیشترین رقم ثبت شده صادرات ماهانه ایران به اتحادیه اروپا در سال 2019 نیز مربوط به ژوئن و معادل 74 میلیون یورو بوده است.
برررسی پنج گروه کالایی عمده صادراتی ایران نیز نشان می‌دهد با اینکه در سال 2018 محصولات نفتی با فاصله قابل‌توجهی نسبت به سایر فصول- مهم‌ترین کالای صادراتی ایران به اتحادیه اروپا محسوب می‌شد و سهم 3/ 87 درصدی از کل صادرات را در اختیار داشت، اما در سال 2019 حتی جزو 10 گروه کالایی عمده صادرات ایران به اتحادیه اروپا قرار نگرفته و سهم آن از کل صادرات سال 2019 به تنها 9/ 1 درصد رسیده است.
سهم سومین گروه کالایی صادراتی ایران
در مقابل «میوه‌های خوراکی، پوست مرکبات یا پوست خربزه و همانند آن» که در سال 2018 سومین گروه کالایی صادراتی ایران به اتحادیه اروپا بوده، در سال 2019 به گروه کالایی اول صادراتی تبدیل شده و سهم آن از کل صادرات ایران به اتحادیه اروپا از 5/ 2 درصد در سال 2018 به 21 درصد در سال 2019 رسیده است؛ البته ارزش صادرات ایران به اتحادیه اروپا در این گروه کالایی با کاهش حدود 39 درصدی همراه بوده است. «چدن، آهن و فولاد» که در سال 2018 دومین گروه کالایی صادراتی ایران به اتحادیه اروپا بوده، در سال 2019 نیز جایگاه خود را به‌رغم تجربه افت 57 درصدی ارزش صادرات، حفظ کرده است. در سال 2018 «محصولات دارویی» نیز با صادرات 53 میلیون یورویی پنجمین گروه کالایی عمده صادراتی ایران بوده که در سال 2019 با افت 86 درصدی صادرات آن، از فهرست 10 گروه کالایی صادراتی نخست خارج شده است. تجارت ایران
مقاصد صادراتی ایران در اروپا
فهرست مقاصد صادراتی ایران در اتحادیه اروپا در سال 2019 نشان می‌دهد آلمان بزرگترین مقصد صادراتی ایران در این منطقه بوده که حدود 192 میلیون یورو از صادرات ایران را به خود اختصاص داده است. ارزش صادرات ایران به این کشور در سال 2019 با کاهش 6/ 52 درصدی همراه بوده است. پس از آن ایتالیا و اسپانیا نیز با ارزش صادرات 152 میلیون یورو و 81 میلیون یورو، دومین و سومین مقصد صادراتی ایران در اتحادیه اروپا طی این سال بوده‌اند. ارزش صادرات ایران به این دو کشور ایتالیا و اسپانیا نیز به ترتیب کاهش 95 درصد و 69درصدی نسبت به سال 2018 داشته است.
صادرات ایران به 6 کشور عضو اتحادیه اروپا
به‌طور کلی، در سال 2019 از 28 کشور عضو اتحادیه اروپا، صادرات ایران به 6 کشور با افزایش نسبت به سال 2018 همراه بوده که البته این کشورها سهم ناچیزی از صادرات ایران را به خود اختصاص داده‌اند. از جمله این کشورها می‌توان به بلغارستان، لتونی و لوکزامبورگ اشاره کرد. در میان 22 کشور اتحادیه اروپا که صادرات ایران به آنها با کاهش همراه بوده، صادرات به یونان بیشترین افت را تجربه کرده است. ارزش صادرات ایران به یونان در سال 2019 نسبت به 2018 حدود 99 درصد کاهش یافته است.
اگرچه صادرات ایران به اکثریت کشورهای اروپا با کاهش همراه بوده، اما کاهش صادرات به برخی از کشورها اثرگذاری بیشتری بر افت ارزش کل صادرات ایران داشته است. موثرترین آنها کاهش صادرات ایران به ایتالیا بوده که سهم آن از افت حدود 93 درصدی ارزش صادرات ایران به اتحادیه اروپا در سال 2019 بیش از 29 واحد درصد بوده است. افت صادرات ایران به اسپانیا و فرانسه نیز به ترتیب سهم 21 درصد و 16 درصدی از کاهش ارزش صادرات ایران به اتحادیه اروپا در سال 2019 داشته‌اند.
واردات کالایی ایران از اروپا
در سال 2019 ارزش واردات ایران از اتحادیه اروپا 5/ 4 میلیارد یورو بوده که نسبت به سال 2018 با کاهش 49 درصدی مواجه شده است. به لحاظ وزنی نیز واردات ایران از اتحادیه اروپا 6/ 1 میلیون تن بوده که نسبت به سال گذشته حدود 3 درصد رشد داشته است. تجارت ایران
متوسط قیمت کالاهای وارداتی ایران از اتحادیه اروپا در سال 2019 حدود 2 هزار و 835 یورو بر هر تن بوده که نسبت به سال 2018 قریب به 50 درصد افت داشته است. مهم‌ترین عامل کاهش واردات ایران از اتحادیه اروپا در سال 2019 کاهش واردات ایران از «رآکتورهای هسته‌ای، دیگ‌های بخار و آب گرم، ماشین‌آلات و وسایل مکانیکی، اجزا و قطعات آنها» بوده است.
واردات ایران از اتحادیه اروپا در این فصل، طی سال 2018 معادل 2/ 3 میلیارد یورو بوده که در سال 2019 به 1/ 1میلیارد یورو رسیده و با این کاهش سهم بیش از 23 درصدی از افت 49 درصدی کل واردات کالایی ایران از اتحادیه اروپا در این سال را به خود اختصاص داده است. پس از آن، «ماشین‌آلات و دستگاه‌های برقی و اجزا» و «وسایل نقلیه زمینی غیر از نواقل روی خط آهن» نیز به ترتیب سهم‌های 5/ 6 درصدی و 7/ 5 درصدی از افت واردات کالایی ایران از اتحادیه اروپا را تشکیل داده‌اند.
کاهش شدید واردات ایران از اتحادیه اروپا در سپتامبر 2018
روند ماهانه واردات ایران از اتحادیه اروپا نشان می‌دهد از سپتامبر 2018 واردات ایران از اتحادیه اروپا با کاهش شدیدی همراه شد. پس از آن در اکتبر 2018 ارزش واردات جهش بی‌سابقه‌ای را تجربه کرد و به یک میلیارد و 130 میلیون یورو رسید. اما یک ماه پس از آن با سقوط آزاد، واردات ایران به اتحادیه اروپا به 480 میلیون یورو رسید و در نهایت در دسامبر 2018 به 418 میلیون یورو کاهش یافت. تجارت ایران
در سال 2019 واردات ایران از اتحادیه اروپا چگونه بود؟
در سال 2019 نیز واردات ایران از اتحادیه اروپا از رقم 275 میلیون یورو در ژانویه شروع شد و طی نوساناتی که در ماه‌های پس از آن تجربه کرد، در ماه ژوئیه معادل 460 میلیون یورو رقم خورد. طی ماه‌های پس از آن اگرچه واردات ایران با کمی کاهش همراه شده، اما نهایتا در دسامبر 2019 با رقم 440 میلیون یورو به پایان رسیده که از رقم واردات ایران در ماه‌های مشابه سال 2018 کمی بیشتر بوده است.
«رآکتور هسته‌ای، دیگ‌های بخار و آب گرم، ماشین‌آلات و وسایل مکانیکی، اجزا و قطعات آنها» در سال 2018 با سهم 36درصدی از کل واردات، عمده گروه وارداتی ایران از اتحادیه اروپا بود. در سال 2019 نیز این کالاها جایگاه خود را حفظ کرده، اما سهم آن به 25 درصد تنزل پیدا کرده است. ارزش واردات ایران از اتحادیه اروپا در این گروه کالایی نیز حدود 64 درصد کاهش داشته است.
«محصولات دارویی»، «ماشین‌آلات و دستگاه‌های برقی و اجزا و قطعات آنها، دستگاه‌های پخش صوت و تصویر تلویزیونی، اجزا و قطعات متفرعات این دستگاه‌ها»، «آلات و دستگاه‌های اپتیک، عکاسی، سینماگرافی، سنجش، کنترل، دقت‌سنجی، آلات و دستگاه‌های طبی-جراحی، اجزا و قطعات و متفرعات آن» نیز که در سال 2018 در فهرست پنج فصل عمده تعرفه‌ای ایران قرار داشتند، در سال 2019 با کمی تغییر جایگاه در فهرست پنج گروه عمده باقی مانده‌اند. اگرچه ارزش واردات ایران از اتحادیه اروپا در این گروه‌ها به ترتیب افت 3/ 5 درصدی، 71 درصد و حدود 11 درصدی را تجربه کرده است.
پنجمین فصل وارداتی ایران از اتحادیه اروپا
«وسایل نقلیه زمینی غیر از نواقل روی خط آهن یا تراموا و اجزا و قطعات متفرعات آن» نیز در سال 2018 پنجمین فصل وارداتی ایران از اتحادیه اروپا بوده و سهم آن از ارزش کل واردات ایران از اتحادیه اروپا بیش از 6 درصد بود. با این حال، در سال 2019 واردات ایران از اتحادیه اروپا در این بخش کاهش بیش از 91درصدی را تجربه کرده و سهم آن به یک درصد افت کرده است. در مقابل «غلات» که در سال 2018 سهم 6/ 0 درصدی از ارزش کل واردات ایران از اتحادیه اروپا را به خود اختصاص داده بود، در سال 2019 سهم آن به حدود 1/ 4 درصد افزایش پیدا کرده و جایگاه پنجمین گروه کالایی عمده وارداتی ایران از اتحادیه اروپا در سال 2019 را به خود اختصاص داده است.
مبادی واردات ایران از اروپا
بررسی‌ها نشان می‌دهد بیشترین واردات ایران از اتحادیه اروپا مربوط به آلمان با واردات 5/ 1 میلیارد یورو بوده است. با این وجود، واردات ایران از آلمان در سال 2019 نسبت به 2018 افت حدود 44 درصدی را تجربه کرده و با این کاهش بالغ بر 13درصد از افت 49 درصدی ارزش واردات ایران از اتحادیه اروپا به این کشور اختصاص داشته است.
البته در آمارهای مقدماتی که از سوی گمرک ایران منتشر شده، طی 10 ماه منتهی به دی 1398 ارزش واردات ایران از آلمان به‌رغم عدم احتساب نفت در این آمارها و بازه زمانی کمتر از یک‌سال، حدود 7/ 1 میلیارد دلار اعلام شده است. ایتالیا دومین و هلند سومین مبدأ وارداتی ایران در اتحادیه اروپا بوده که ایران در سال 2019 از هر کدام به ترتیب 824 میلیون یورو و 484 میلیون یورو واردات داشته است. در سال 2019 واردات ایران از 28 کشور اتحادیه اروپا تنها در 5 کشور با رشد مثبت نسبت به سال 2018 همراه بوده است.
/ دنیای اقتصاد