ریشه تورم‌زایی بانک‌ها در نظام معیوب کارمزدی
اصلاح نظام کارمزدی کشور آن هم برمبنای تورم جزء اولویت‌های اساسی صنعت پرداخت بود که بالاخره بعد از گذشت بیش از یک دهه بانک مرکزی در تاریخ (۱۷ اردیبهشت ۱۴۰۲) با ابلاغ بخشنامه‌ای زنگ آن را به صدا درآورد. تحول در این نظام همواره یکی از مهم‌ترین و جدی‌ترین مطالبه‌های فعالان این صنعت بوده است زیرا مدل کارمزدی قبلی سبب ایجاد رقابت‌های کاذب در PSPها و مانع نوآوری در شبکه پرداختی کشور شده بود.
در همین زمینه مدیرعامل امیدپی با اعتقاد به اینکه اصلاح نظام کارمزدی موجب اصلاح رفتار صنعت پرداخت کشور خواهد شد؛ گفت: حضور پذیرنده در چرخه پرداخت و پویایی و خود ترمیمی دو مزیت نظام کارمزدی جدید است که این خودترمیمی برمبنای تورم سالانه کشور شکل می‌گیرد.
محمد مهدی متولی در گفت‌وگو با عصربانک ضمن بیان مطلب فوق تصریح کرد: با تغییر نظام کارمزدی، درآمد PSP ها نسبت به هزینه های فعلی ارائه خدماتشان متناسب تر می شود و این امر منجر به توسعه و نوآوری و ایجاد محصولات نوین و در نهایت ارزش افزوده برای مشتریان خواهد شد.
نظام کارمزدی گذشته تحمیل هزینه به بانک‌ها بود
متولی با اشاره به چالش‌هایی که نظام کارمزدی گذشته برای سیستم بانکی کشور ایجاد کرده بود، گفت: سهم بسیار بالایی از کارمزدها در مدل کارمزدی گذشته توسط بانک ها پرداخت می‌شد و بانک در این چرخه به عنوان وکیل، هزینه خدمات بانکی سرویس‌گیرنده را پرداخت می‌کردند. این موضوع در سالهای اول به عنوان چالش مطرح نبود اما به مرور با افزایش تورم و رشد مشتریان این فرایند برای بانک‌ها صرفه اقتصادی نداشت.
وی نظام کارمزدی گذشته را تحمیل هزینه به بانک‌ها تعبیر کرد و گفت: متاسفانه مشکلات اقتصادی ناشی از این هزینه تحمیل شده، باعث افزایش هزینه های غیر عملیاتی و قیمت تمام شده محصولات بانکی خواهد شد.
به گفته این فعال حوزه پرداخت، همچنین عدم توسعه خدمات نوآورانه در بانک‌ها که طی این سالها شاهد بودیم ناشی از تحمیل هزینه سیستم کارمزدی گذشته به بانک‌های کشور بود که با افزایش هزینه خدمات غیرمشاع بانکی آنها را از مسیر اصلی خدمات خود دور کرده بود.
منشاء رقابت‌های کاذب در PSPها
مدیرعامل امیدپی همچنین به تاثیرات منفی نظام کارمزدی گذشته در شبکه پرداخت کشور اشاره کرد و گفت: متاسفانه سال‌هاست که درآمد شبکه پرداخت کشور ثابت مانده و با تورم کشور پیش نرفته است؛ در حالی که عمر شبکه پرداخت در حال افزایش است، سیستم سخت افزاری آنها در حال فرسودگی است و از آنجایی که توسعه خدماتPSP ها نیازمند هزینه بالا است در نتیجه مدل درآمد ثابت از نظام کارمزدی برای PSP ها منفعتی به همراه نداشت.
متولی با بیان اینکه نوسانات شدید ارزی موجب تضعیف شبکه پرداخت کشور شد، گفت: هزینه توسعه خدمات شبکه پرداخت به دلار است در حالی که طی این سالها علی‌رغم تکانه های ارزی درآمدPSP ها تغییری نکرده و به ریال بوده است و با تضعیف شبکه پرداخت رقابت های کاذب در PSPها شکل گرفت.
وجود تضاد منافع در شبکه بانکی وPSP ها
وی وابستگی درامد PSPها بر تعداد تراکنش در مدل کارمزدی گذشته را عامل عدم پیشرفت شبکه پرداخت دانست و گفت: وظیفه PSP خدمت‌رسانی و فروش خدمات است و هزینه این خدمت را نباید بانک ها از جانب پذیرنده تقبل کنند؛ در بیزینس مدل PSPها باید هم منفعت بانک‌ها و هم شبکه پرداخت لحاظ شود تا رقابت کاذب PSPها بر سر کیفیت خدمات باشد و شاهد پیشرفت شبکه پرداخت، نوآوری و ارتقا امنیت برای مشتریان باشیم.
به گفته این استاد دانشگاه، مدل درآمدی در نظام کارمزدی گذشته عامل تضاد منافع میان شبکه بانکی کشور وPSP ها بود که چالش های فراوانی بین دو ارگان اصلی حوزه بانکی ایجاد کرده بود؛ ازطرفی با این مدل مبتنی بر فرکانس تراکنش، شرکت های PSP تاکنون نتوانستند از رسوب منابع در چرخه پرداخت منتفع شوند و این مدل باید تغییر کند تا PSP بجای تعداد تراکنش به دنبال ارائه سرویس کیفی تر به مشتریان بانک و شبکه پرداخت باشد.
اقتصاد PSPها دیگر سودآور نیست
متولی به عدم توازن ریسک بین بازیگران در شبکه پرداخت اشاره کرد و گفت: در نظام کارمزدی گذشته ریسک بالایی از سمت پذیرنده در تراکنش‌های مبلغ بالا به بانک‌ها و شبکه پرداخت منتقل می‌شد، در حالی که باید هزینه این خدمت مالی را پذیرنده پرداخت می‌کرد.
وی عدم تناسب درآمد و هزینه PSP ها را از دیگر چالش‌های نظام کارمزدی گذشته توصیف کرد و گفت: با سیستم معیوب کارمزدی قبلی عدم توازن و تناسب درآمدی در شبکه پرداخت ایجاد شده و عملا با این مدل درآمدی، اقتصاد PSPها دیگر اقتصاد سودآوری نبود.
به گفته این فعال حوزه پرداخت، نظام کارمزدی قبلی تنها در سالهای ابتدایی برای PSP ها سودآوری داشت و اکنون این شرکت ها با افزایش هزینه‌های ناشی از تورم از بانک های عامل خود کسب درآمد می‌کنند؛ بنابراین ادامه این روند دیگر به نفع شبکه پرداخت و بانکی نیست.
بهبود میانگین درآمدی PSP ها از اصلاح نظام کارمزدی
متولی اصلاح نظام کارمزدی را امری ضروری دانست و گفت: اصلاح نظام کارمزدی موجب اصلاح رفتار صنعت پرداخت کشور خواهد شد؛ اکنون رفتار بازیگران این صنعت رفتار سالمی نیست و وجود رقابت های چالش برانگیز در PSP ها اصلاح نظام کارمزدی را به امری ضروری مبدل کرده است.
وی تصریح کرد: با تغییر نظام کارمزدی کشور درآمد PSP ها افزایش می‌یابد و این امر موجب ارزش افزوده برای مشتریان و توسعه و نوسازی ناوگان شبکه پرداخت می‌شود.
شرط بلوغ صنعت پرداخت کشور
مدیرعامل امیدپی با اعتقاد به اینکه شرط بلوغ هر صنعتی سهیم بودن همه بازیگران در عرصه آن صنعت است، تاکید کرد: اولین مزیت سیستم کارمزدی جدید، حضور همه بازیگران به خصوص پذیرنده است و پذیرنده با پرداخت هزینه حضور در نظام کارمزدی کشور، قطعا بهترین انتخاب را از میان PSP ها دارد و همین امر موجب حذف ریزتراکنش ها و تراکنش های ساختگی می‌شود.
متولی پویایی را مزیت دیگر سیستم کارمزدی جدید توصیف کرد و گفت: مدل کارمزدی گذشته یک مدل ایستا بود که قابل ترمیم نبود اما سیستم کارمزدی جدید به شکل پویا ترمیم خواهد شد و این خودترمیمی نظام کارمزدی برمبنای تورم سالانه کشور شکل می‌گیرد.
این مدیر حوزه بانکی با اشاره به شیوه اجرایی نظام کارمزدی جدید گفت: در مدل کسب و کاری (بیزینس مدل) نظام کارمزدی جدید منفعت تمام بازیگران چرخه پرداخت لحاظ شده اما به منظور ممانعت از تاثیرات تورمی، قرار است این اصلاحات به صورت گام به گام پیش رود و در گام اول هزینه تراکنش چند صنف از جمله نانوایان و کالای های تند مصرف توسط بانک‌ها پرداخت شود و به صورت آهسته پذیرنده در چرخه پرداخت دخیل شود.
پیشرفت PSPها در گرو رقابت در نوآوری
وی اصلاح نظام کارمزدی را عامل ترمیم صنعت پرداخت کشور دانست و گفت: با اجرایی شدن این اصلاحات، قطعا رویکرد PSP ها در ارائه خدمات به مشتریان تغییر می‌کند؛ همچنین ضمن ایجاد نوآوری و شفافیت در PSPها، موجب طبقه بندی سرویس‌های آنها و سهولت در سرمایه گذاری بیزینس لاین ها می‌شود.
متولی با انتقاد از شرایط موجود PSP ها و عدم نوآوری در این صنعت گفت: به دلیل ناترازی هزینه و درآمد PSP ها، این صنعت طی سالهای اخیر دچار لختی و سکون شده است و امیدواریم با اجرای اصلاحات در نظام پرداخت هزینه توسعه و نوآوری در PSPها کسب شود و PSPها بتوانند در جهت نوآوری به رقابت سالم بپردازند.