نقش فین‌تک‌ها در آینده درگاه‌های پرداخت اینترنتی و راهکارهای نوین مالی
در سال ۱۴۰۲، ابزارهای پذیرش اینترنتی با رشد ۲.۵۸ درصدی نسبت به سال ۱۴۰۱ همراه بوده‌اند، در حالی که ابزارهای کارت‌خوان فروشگاهی کاهش ۱.۴۸ درصدی را تجربه کرده‌اند. این آمار نشان‌دهنده افزایش تمایل کاربران به پرداخت‌های آنلاین و پذیرش روزافزون درگاه‌های اینترنتی در کشور است.
با پیشرفت فناوری‌های مالی، درگاه‌های پرداخت اینترنتی دیگر صرفاً ابزاری برای پردازش تراکنش‌ها نیستند؛ بلکه به بستری برای ارائه خدمات ارزش افزوده تبدیل شده‌اند. به‌کارگیری هوش مصنوعی و تحلیل داده‌ها، امکان ارائه پیشنهادهای مالی، مدیریت نقدینگی و بهینه‌سازی فرآیند پرداخت را فراهم کرده است.
امروزه در ایران، مدل‌های سنتی مانند درگاه‌های مستقیم و واسط همچنان فعال هستند. با این حال، فین‌تک‌ها توانسته‌اند با معرفی خدمات نوآورانه‌ای نظیر پرداخت‌های هوشمند، مدل BNPL (خرید کن، بعداً پرداخت کن) و کیف پول‌های دیجیتال، نقش مهمی در تحول نظام مالی کشور ایفا کنند.
مقایسه وضعیت ایران با سایر کشورها در حوزه پرداخت و فین‌تک
زیرساخت‌های بانکی و پوشش پرداخت‌های الکترونیکی در ایران قابل قبول است؛ اما در زمینه نوآوری و تنوع خدمات، هنوز با کشورهای پیشرو فاصله زیادی داریم. به‌عنوان مثال، در چین بیش از ۹۰٪ پرداخت‌های دیجیتال از طریق سوپراپلیکیشن‌هایی مانند WeChat Pay و Alipay انجام می‌شود. در مقابل، سهم کیف پول‌های دیجیتال از بازار ایران بسیار اندک است.
در سال ۲۰۲۳، حدود ۵۰٪ از تراکنش‌های مالی در جهان از طریق کیف پول‌های الکترونیکی انجام شده و پیش‌بینی می‌شود این سهم تا سال ۲۰۲۷ به ۶۱٪ برسد. این در حالی است که در ایران، همچنان ۹۱٪ تراکنش‌ها از طریق کارت‌خوان‌ها صورت می‌گیرد. این اختلاف نشان‌دهنده نیاز به توسعه زیرساخت‌ها، فرهنگ‌سازی گسترده و ایجاد مشوق‌های مالی برای پذیرش فناوری‌های نوین در کشور است.
موانع رشد فین‌تک‌ها در ایران
مهم‌ترین موانع رشد فین‌تک‌ها در ایران را می‌توان در چهار محور اصلی خلاصه کرد:
1. چالش‌های قانونی و محدودیت‌های مقرراتی
2. محدودیت‌های اعمال‌شده از سوی بانک مرکزی
3. عدم دسترسی به منابع سرمایه‌گذاری خارجی
4. مشکلات زیرساختی و فنی
برای رفع این موانع، اصلاح قوانین، گسترش همکاری بین بانک‌ها و استارت‌آپ‌ها و ایجاد فضای جذاب برای سرمایه‌گذاران خارجی امری ضروری است.
برخی از فعالان فین‌تک در ایران، به دلیل نبود سرمایه‌گذاری کافی، چشم‌انداز روشنی برای آینده نمی‌بینند. با این حال، در صورت فراهم‌شدن شرایط مناسب، فین‌تک‌ها می‌توانند به شکل جدی آینده تراکنش‌های آنلاین را متحول کنند.
از جمله راهکارهای پیشنهادی می‌توان به تشکیل کارگروه مشترک بین بانک مرکزی، بانک‌ها و فین‌تک‌ها اشاره کرد. این کارگروه می‌تواند با تدوین قوانین شفاف، حمایت از نوآوری‌های مالی و راه‌اندازی محیط‌های آزمایشی (Regulatory Sandbox)، بستری مناسب برای رشد این صنعت فراهم سازد.
تجربه کشورهای پیشرفته نشان می‌دهد که بانک‌ها به‌جای رقابت با فین‌تک‌ها، به همکاری با آن‌ها روی آورده‌اند؛ مدلی که می‌تواند در ایران نیز به‌کار گرفته شود.
همکاری سپهر الکترونیک با فین‌تک‌ها و استارت‌آپ‌ها
فین‌تک‌ها به‌دلیل نوآوری بالا، انعطاف‌پذیری و بهره‌گیری از فناوری‌هایی چون هوش مصنوعی، کلان‌داده و یادگیری ماشین، توانایی پوشش بسیاری از نقاط ضعف سیستم‌های مالی سنتی را دارند. از سوی دیگر، شرکت‌هایی نظیر سپهر الکترونیک با برخورداری از مجوزهای قانونی و شبکه گسترده مشتریان، می‌توانند بستر مناسبی برای مقیاس‌پذیری فین‌تک‌ها باشند.
برخی از حوزه‌های کلیدی همکاری سپهر الکترونیک با فین‌تک‌ها عبارت‌اند از:
همکاری با سوپراپلیکیشن‌ها مانند کیف پول‌های دیجیتال، پلتفرم‌های حمل‌ونقل، مارکت‌پلیس‌ها و اپلیکیشن‌های خدماتی جهت ارائه درگاه پرداخت یکپارچه؛
همکاری با استارت‌آپ‌های تحلیل داده و اعتبارسنجی دیجیتال برای تسهیل پرداخت‌های اعتباری و توسعه مدل‌های BNPL؛
بهره‌گیری از تحلیل داده‌ها برای افزایش نرخ تبدیل در پرداخت‌های آنلاین؛
سرمایه‌گذاری در پلتفرم‌های ضد تقلب و سامانه‌های شناسایی تراکنش‌های مشکوک برای افزایش امنیت و اعتماد کاربران؛
همکاری با فین‌تک‌هایی که خدمات پرداخت اشتراکی (قبض، حق عضویت، بیمه‌های دوره‌ای) ارائه می‌دهند.
آینده درگاه‌های پرداخت اینترنتی در ایران، با توجه به روند جهانی و ظرفیت‌های داخلی، روشن است. اما تحقق تحول دیجیتال واقعی مستلزم همکاری سه‌جانبه میان فین‌تک‌ها، بانک‌ها و نهادهای تنظیم‌گر است.
در صورت فراهم شدن بسترهای قانونی، فنی و سرمایه‌گذاری، می‌توان چشم‌انداز امیدوارکننده‌ای برای توسعه خدمات مالی نوین در کشور ترسیم کرد.