عصر بانک؛* بهنام خاکباز؛ گستردگی ابعاد اینترنت اشیا ایجاب می‌نماید تا تعریف کاربردی از آن بیان شود. اینترنت اشیا را نمی‌‎توان به سادگی و با سایر روندهای فناوری مقایسه کرد. اینترنت اشیا مفهومی است که در آن اشیایی که تا دیروز از یکدیگر جدا بوده اند، در بستری آزاد از اطلاعات (اینترنت) در ارتباط با یکدیگر قرار خواهند گرفت و به این ترتیب وجودی مجازی در این بستر خواهند داشت تا بتوانند به صورت هوشمند، خود و اکوسیستم اشیا را پردازش و مدیریت کنند. اشتون فردی است که اصطلاح اینترنت اشیا را جا انداخت. وی اینترنت اشیا را به صورت زیر تعریف میکند:

اینترنت اشیا چگونه به بانکها کمک می‌کند؟

تا کنون، اینترنت برای تامین اطلاعات خود، به صورت کلیدی به انسانها وابسته بوده است، اما در آینده، دستگاه‌ها خودشان می‌توانند داده‌ها و اطلاعات مربوط به خود را در اینترنت منتشر کنند. به این شکل که تمامی دستگاه‌های فیزیکی توسط شبکه ای مجازی به همدیگر متصل هستند و هزاران داده‌ی مختلف از دستگاه‌های هوشمند و حس گرهای فراگیر، مدام در حال انتقال و پردازش هستند. این امر فرصتی را مهیا می‌کند تا همه چیز، از مصرف انرژی گرفته تا حمل و نقل و غیره، قابل بهینه‌سازی، به صورت همزمان و در آن واحد باشند.

اشتون از عبارت اینترنت برای نشان دادن ارتباط میان ماشینها در یک فضای باز مانند اینترنت و ورود آنها از دنیای فیزیکی به دنیای مجازی استفاده کرده است. او هیچگاه فکر نمیکرد اصطلاحی که به کار برده است تا این حد مصطلح و حتی وارد زندگی روزمره‌ی انسان‌ها شود.

در سال 2013 مؤسسه‎‌ی مک کنزی، در گزارشی اعلام کرد که اینترنت اشیا یکی از فناوری‌های برهم زننده و متحول کننده‌ی بازارها، در مقیاس کلان اقتصادی، خواهد بود. در حال حاضر نزدیک به 9 میلیارد دستگاه در سراسر جهان به اینترنت متصل هستند که اغلب رایانه و گوشی همراه هوشمند هستند. بی‌شک اینترنت اشیا به یکی از بزرگترین تحولات عصر ما تبدیل شده است و از آن به عنوان چهارمین انقلاب دیجیتالی یاد می‌شود.

براساس پیش‌بینی بیزینس اینسایدر 34 میلیارد دستگاه متصل به اینترنت تا 2020 وجود خواهد داشت و ظرف 5 سال آینده حدود 6 تریلیون دلار در راهکارهای اینترنت اشیا سرمایه گذاری خواهد شد. همچنین براساس تخمینهای مؤسسه‌ی تحقیقات فناوری اطلاعات گارتنر در چرخه‌ی فناوریهای نوظهور، اینترنت اشیا یکی از فناوری‌های دارای احتمال رواج بسیار بالا طی 5 تا 10 سال آینده خواهد بود.

انتظار می رود فناوری اینترنت اشیا بین سال‌های 2019 تا 2024 به تکامل برسد. در اکوسیستم فناوری اینترنت اشیا گردش مالی در سطح بین الملل حاصل از خدمات ارائه شده توسط این فناوری تا 3 تریلیون دلار در سال تضمین شده و درآمدی بالغ بر 14 تریلیون دلار در سال پیش بینی شده است. این فناوری ارتباطات تنگاتنگی با فناوری‌های دیگر نظیر داده‌های عظیم، نسل پنجم تلفن همراه 5 G و رایانش ابری دارد. به صورت کلی روندهای اصلی فناوری که بر توسعه اینترنت اشیا بسیار اثرگذار بوده‌اند، شامل موارد زیر هستند:

– کاهش هزینه ی ذخیره‌سازی داده‌ها

-ارتقای قدرت پردازش و شبکه‌های بهتر

-پردازنده‌ها و ابزارهای ارزان تر

گارتنر، همچنین تخمین میزند که تا سال 2020، اینترنت اشیا بیش از 26 میلیارد دستگاه را در بر خواهد گرفت. همه‌ی این دستگاه‌ها، بر اساس پیش بینی شرکت سیسکو، تا سال 2018 بیشترین حجم مصرف پهنای باند اینترنت را به خود اختصاص خواهند داد. یعنی اینکه در کمتر از 2 سال، ماشینها و دستگاه‌ها، بیشتر از انسان‌ها، بر روی اینترنت با هم در تعامل خواهند بود!

اگر پیش‌بینی اقتصاددانان و بزرگان فناوری درست باشد، وصل کردن دنیای فیزیکی به دنیای دیجیتالی تا سال 2025 میتواند به اثرات اقتصادی بیان شده منتهی شود. همچنین لازم به ذکر است که در حال حاضر تعداد زیادی دستگاه به یکدیگر متصل هستند که بایستی با مفهوم اینترنت اشیا که تا به حال در مورد آن بحث شده است، متفاوت در نظر گرفته شوند.

حال به منظور روشن ساختن تفاوت میان اینترنت اشیا و ارتباط ماشین به ماشین، می‌توان به آمارهای ارائه شده رجوع کرد. پیش‌بینی اتصال حدود 26 میلیارد دستگاه به اینترنت را اگر در کنار آمار حدود 200 میلیارد دستگاه در حال اتصال مقایسه کنیم، بیشتر می توان تفاوت این دو را متوجه شد. بسیاری از ابزارهایی که در حال حاضر و آیندهی نزدیک از فناوری ارتباط ماشین به ماشین بهره می‌برند، به اینترنت اشیا متصل نشده‌اند.

برای نمونه سیستم تهویه‌ای که به صورت مستقل عمل می کند یا پرینتری که دستورات پرینت را انجام می‌دهد، در این دسته از دستگاه‌ها قرار گرفته‌اند. بنابراین اینترنت اشیا را باید اکوسیستمی دانست که در موضوعات کسب‌و‌کاری مختلف برای افراد و با فناوری‌های مختلف، منتج به ارائه‌ی خدمات مختلف می‌شود و نمی‌توان آن را نرم افزاری ساده یا یک سیستم معمولی دانست که به نتایجی به مانند موارد زیر منتهی شده است:

– افزایش بهره‌وری و بهبود کیفیت زندگی و بهبود شرایط محیط زیستی

– تطابق مسائل اجتماعی، کسب و کاری و اطلاعاتی

– افزایش تولید دانش

– تغییر مدلهای کسب و کار و حرکت به سمت خدمت گرایی

گارتنر پیش‌بینی کرده است که تا سال 2020، بیش از نیمی از فرایندهای جدید کسب‌و‌کاری در شرکت‌های مختلف در همه‌ی صنایع، به واسطه‌ی اینترنت اشیا و با رویکرد بهره‌گیری از آن طراحی شده و استفاده شوند. بنابراین برای نشان دادن میزان اهمیت این مفهوم جدید در صنایع مختلف و عمق اثر آن در هر صنعت نیز بایستی تحلیلی کلان انجام داد تا این پدیدهی جدید را بهتر درک کرد. بنابراین در ادامه به بررسی این انقلاب جدید در صنعت مالی (با تمرکز بر بانکداری) پرداخته می‌شود.

در پی ایجاد این انقلاب بی نظیر فرصت‌های بسیاری برای شرکت‌های خدمات مالی برای آگاهی، مشاوره، طراحی و بهره برداری برای محصولات و خدمات نزدیک به زمان واقعی به وجود آمده است. بانک‌ها با بهره گیری از قدرت اینترنت اشیا، قادر خواهند بود نقش خود را در زندگی مشتریانشان و به وجود آوردن رخدادهای جدید و هیجان انگیز تغییر بدهند. ما می توانیم این واقعیت جدید را، بانک اشیا (بانکداری اشیا) بنامیم.

در سال 2016 حدود 70% از مدیران مؤسسات مالی استفاده از اینترنت اشیا را به عنوان گزینهای استراتژیک در صنعت بانکداری در نظر گرفته‌اند. به طور کلی 3 عامل رشد استفاده‌ی بانک‌ها و مؤسسات مالی از اینترنت اشیا شناسایی شده است که شامل موارد زیر هستند:

1. تمایل زیاد مشتریان به استفاده از ابزارهای متصل به اینترنت از قبیل ابزار پوشیدنی هوشمند، حجم چشمگیر استفاده از پرداخت موبایلی در پایانههای فروش و استفاده از پرداخت‌های غیر تماسی نظیر NFC.

2. استاندارد شدن و در دسترس بودن اشیای متصل به اینترنت از طریق سرمایه‌گذاری گسترده در زیرساختهای جهانی ابزارهای متصل، توسعه‌ی نرم افزارها و ابزارها مانند سنسورهای هوشمند وابزارهای پوشیدنی هوشمند و نیز پیشرفتهای حاصله در توسعه و اجرای استانداردهای امنیتی باعث شده است که راهکارهای مبتنی بر اینترنت اشیا دست یافتنی به نظر برسد و با استقبال مواجه شود.

3. رقابت شدیدی در صنعت فناوری های مالی به وجود آمده است و اینترنت اشیا فرصت‌هایی را پیش روی بانک‌ها و مؤسسات مالی قرار می‌دهد که در این رقابت پیروز میدان باشند.

طبق مطالعات انجام شده، پیش بینی میشود پدیدهی اینترنت اشیا در صنعت مالی باعث رشد اقتصادی مستقیم و غیرمستقیم از 408 تریلیون دلار در سال 2012 به 809 تریلیون دلار در سال 2020 بشود که حجم رشد بسیار قابل توجهی است. آینده به سرعت در حال آمدن است و روی این فرصت‌ها باید سرمایه گذاری کرد. بنابراین امروزه بانک‌ها به سرمایه گذاری در این اکوسیستمهای در حال توسعه و قابلیت‌هایی که در آینده برای بانکداری اشیا به وجود می‌آید، نیاز دارند.

اگر بخواهیم بودجه‌ی مربوط به توسعه‌ی اینترنت اشیا در حوزه‌ی صنعت مالی را طی سال‌های اخیر با سایر صنایع مقایسه کنیم، صنعت مالی طی سال 2015 حدود 117 میلیارد دلار برای اینترنت اشیا سرمایه‌گذاری داشته است که این روند طی سه سال با رشدی حدودا 40 درصدی، به حدود 152 میلیارد دلار خواهد رسید و از رتبه‌ی سوم پرخرج ترین صنایع (پس از حمل و نقل و تولیدات صنعتی) در به کار بردن اینترنت اشیا به دومین صنعت (پس از مخابرات) خواهد رسید. بنابراین به طور کلی می‌توان پتانسیل رشد بالایی را برای صنعت مالی در به کار بردن پدیده‌ی اینترنت اشیا به منظور ارائه‌ی خدمات نوین به مشتریان خود، در نظر گرفت.

با وجود این، ارزش ایجاد شده توسط صنعت مالی و بانکداری در کوتاه مدت رقم قابل توجهی نیست، این در حالی است که میزان این اثر در سال 2020 بسیار بالا پیش‌بینی شده است. دلیل آن، پتانسیل صنعت مالی با رشد سایر صنایع است که می‌تواند منجر به رشد قابل توجهی در این صنعت شود. به همین دلیل نمی‌توان از اینترنت اشیا، انتظار درآمدزایی قابل توجهی برای صنعت مالی در کوتاه مدت داشت (در مدل جهانی بین 5 تا 10 سال زمان نیاز دارد تا به جایگاه خود در اکوسیستم برسد و بایستی چنین زمانی را نیز برای ایران متصور شد).

مؤسسات مالی می‌توانند در مقابل اکوسیستم اینترنت اشیا که صنعت مالی نیز در آن درگیر خواهد بود، با در نظر گرفتن سه استراتژی کلان در این حوزه‌ها وارد اکوسیستم اینترنت اشیا شوند و از منافع حاصل از کاربرد اینترنت اشیا در صنعت مالی بهره‌ی کافی و مورد نیاز خود را ببرند. این سه استراتژی کلان شامل موارد زیر هستند:

– مشارکت درست و صحیح : بانک‌ها به همکاری با شرکای تجاری اکوسیستم به منظور گسترش دسترسی به اطلاعات و یکپارچه‌سازی محصولات در تمامی زمینههای زندگی مشتریان خود نیاز دارند. این شرکا می‌توانند شامل مؤسسات خدمات مالی، شرکت‌های آب و برق، شرکت‌های مخابراتی، خرده فروشان و یا شرکت‌های فناوری باشند.

– تجزیه و تحلیل یکپارچهی داده‌ها : بینش مشتریان از ساختار و تجزیه و تحلیل داخلی بانکها برگرفته شده است تا در آینده بتوانند با تصمیم گیری‌های استراتژیک، ستون اصلی کسب‌وکار خود را بر این اساس بنا کنند. در حالی که بانکداری اشیا با در نظر گرفتن مصالح کلیهی شرکای سیستم قادر به ارائه‌ی اطلاعات کاملا واقعی از تجربه‌ی شخصی و تجربه‌ی یکپارچهی مشتریان است.

– اتصال دهندگی : برای ایجاد یک شبکه‌ی یکپارچه و سازگار با تجارب مشتریان در میان کانال‌های متعدد موجود، برای ارائه‌ی خدمات به مشتریان برتر و افزایش درآمد از فرصت‌های موجود، نیاز به یک اتصال است. برای ساختن این اتصال، بانکداری اشیا به ادغام کانال‌های توزیع خارجی جدید و توسعه‌ی شبکه‌ای به هم پیوسته و رسیدن به مدلی فراتر از مدل‌های سنتی کانال‌های توزیع فعلی بانک‌ها نیاز دارد.

مؤسسات گارتنر و دیلویت رشد بخش‌های مختلف صنعت مالی را از گذشته تا آینده برای به کار بردن اینترنت اشیا تحلیل کرده‌اند. در این تحلیل، بانکداری خرد که در حال حاضر بیشترین سهم استفاده از اینترنت اشیا را در صنعت مالی دارد، در آینده با رشد ترکیبی 34%، دومین حوزه‌ی جذاب در صنعت مالی خواهد بود. بیمه با رشد ترکیبی بیش از70% پیش‌بینی میشود جذاب‌ترین حوزه در صنعت مالی باشد و پس از این دو، زیرصنایع املاک، بورس و بیمه در جایگاههای بعد قرار خواهند گرفت.

اگر بخواهیم نوع فعالیت بانک‌ها را در اکوسیستم اینترنت اشیا تحلیل کنیم، میتوان تقسیم بندی زیر را ارائه داد:

. ارائه دهنده ی مشاوره: بانک‌ها می‌بایست جایگاه خود را به عنوان مشاور مورد اطمینان مشتریان خود حفظ کنند. در این راستا بانک‌ها اطلاعات دقیق‌تر و بهتری را برای پردازش و تحلیل نیاز دارند تا مناسب‌ترین پیشنهادهای مالی و غیر‌مالی را در زمان و مکانی که مشتری‌ها انتظار آن را دارند، به آنها بدهند.

. تجمیع کننده‌ی ارزش‌ها: بانک‌ها می‌بایست نقش اساسی در اکوسیستم زندگی مالی و غیر مالی مشتریان خود ایفا کنند و در ارتباط با این روابط تنگاتنگ داده‌های با ارزشی را استخراج کنند تا این داده‌ها ارزش‌های مشخص هر مشتری محسوب شود و بتوان روی این داده‌ها و ارزش‌ها به مشتری خدمات ویژه ارائه کرد.

. ایجاد تسهیل دسترسی: بانک‌ها می‌بایست از روابط خود برای ارتباط دادن بین مشتریان و ارائه دهندگان خدمات، مانند بیمه‌گران و متصدیان بهداشت و شرکت‌های هواپیمایی و هتل‌ها، استفاده کنند.

*گروه بهسازان فردا