آیا خدمات پرداخت همراه مزیت رقابتی برای بانک ها محسوب می شود؟

عصر بانک؛*محمد مهدوی مزده، محبوبه سادات میروکیلی : امروزه فضای رقابتی موجود در صنعت بانکداری، بانک ها را به سمتی می برد تا از ابزارها و شیوه های مختلفی برای توسعه بازار خود بهره ببرند. بانک ها باید راه هایی بیابند که بتوانند استراتژی‌های متمایزی را نسبت به رقبایشان برای ارائه خدمات به مشتریان اتخاذ کنند. از آنجاییکه ارائه خدمات پرداخت همراه در کشور ما چندی است بسیار مورد توجه بانک ها، موسسات مالی، اپراتورهای تلفن همراه و سایر بازیگران این حوزه واقع شده، در این مقاله میزان اثرگذاری و ارائه اینگونه خدمات برای دستیابی به مزیت رقابتی مورد بررسی قرار گرفته است.

هم اکنون گوشیهای تلفن همراه به مولفه های مهمی در تجارت الکترونیک مبدل شده اند. تراکنش های مالی به سرعت از مکان های ثابت برای هر شخصی در هر جایی که باشد و در هر زمانی قابل انتقال می باشند. بهره گیری از تکنولوژی های جدید برای تلفن همراه که امکان تبدیل گوشی های تلفن همراه را از یک وسیله ارتباطی ساده به دستگاه پرداختی کارآمد فرآهم می آورد، باعث تحت تأثیر قراردادن بازارهای تجاری با سرعت بالا شده است.

پرداخت همراه روش جدید پرداخت است که در آن به جای استفاده از پول نقد و کارت‌های اعتباری، از تلفن همراه استفاده می‌شود. به عبارتی دقیق‌تر پرداخت همراه به پرداختی گفته ‏می‏شود که از طریق یک وسیله دستی همراه (نظیر تلفن همراه) صورت پذیرد. پرداخت، دربرگیرنده انتقال مستقیم یا غیر مستقیم ارزش پولی میان استفاده کنندگان ‏است.

انواع مدل های پرداخت موبایلی از نظر تکنولوژی

به طور  خلاصه می‌توان انواع مدل های پرداخت موبایلی از نظر تکنولوژی در موارد زیر بیان نمود.

• پرداخت از طریق SMS
• پرداخت مستقیم از طریق صورتحساب
• پرداخت تحت وب یا WAP
• پرداخت مبتنی بر تکنولوژی USSD
• پرداخت های غیرتماسی از طریق تکنولوژی NFC

امروزه بانک ها در هر کشوری به عنوان یکی از حلقه های مهم زنجیره امور مالی، جایگاه با اهمیتی در اقتصاد دارند. فضای رقابتی در اقتصاد جهانی، بانک ها را به سمتی می برد تا از ابزارها و شیوه های مختلفی برای توسعه کمی و کیفی بازار خود بهره ببرند. بانک ها می بایست راه هایی بیابند که بتوانند استراتژی متمایزی را نسبت به دیگران برای ارائه خدمات به مشتریان اتخاذ کنند. یک روش مهم و کلیدی برای ایجاد تمایز و یک جایگاه رقابتی، تحقق مزیت رقابتی می باشد. یکی از ضروریات کلیدی برای موفقیت بانک ها در محیط رقابتی، شناسایی این نکته است که چگونه می توان فواید و مزایای رقابتی را همیشگی کرد؟ برای توسعه و بکار گیری یک مزیت رقابتی، بانک ها بایستی بتوانند در ایجاد منابع غیر قابل تقلید، با ارزش، کمیاب و غیر قابل جایگزنی اقدام نمایند. آنچه مهم است بانک ها باید عوامل ایجاد مزیت رقابتی را شناسایی کنند. امروزه مزیت رقابتی به ویژه در کسب و کارها و ارائه خدمات مالی، اهمیت روزافزونی یافته است.

امروزه اکثر فعالیت‌های زندگی شهروندی به سمت الکترونیکی شدن پیش می‌روند. یکی از مهم‌ترین چالش‌‌ها در این فعالیت‌های الکترونیکی، نحوه انجام مبادلات بانکی می‌باشد. به همین دلیل تلاش‌هایی جدی‌ بر روی نسخه الکترونیکی فعالیت‌‌های بانکی با هدف ایجاد پرداخت الکترونیک انجام شده و به بهره نشسته است.

همچنین امروزه تلفن همراه به یک وسیله کارآمد، جهت انجام امور روزانه افراد تبدیل شده است. فراگیری و در دسترس بودن تلفن همراه، به‌صورت مستقل از مکان و امکان تبادل صوت و دیتا در یک شبکه امن، از جمله ویژگی‌هایی است که تلفن‌همراه را به ابزاری مناسب جهت انجام امور مختلف از قبیل پرداخت ‌قبوض، انتقال وجه بین حساب‌های بانکی، استفاده جهت خرید بلیط سینما و… مناسب ساخته است.

این پیشرفت ها به حدی است که تفاوت بین تلفن همراه و کامپیوتر به حد قابل توجهی کاهش یافته است. بسیاری از سازمان های تجاری و نیز بخش های صنعتی به سرعت به ضرورت استفاده از این تکنولوژی پی برده اند و به صورت استراتژیک از کانال های تلفن همراه به عنوان به عنوان یکی از روش های کلیدی تجارت الکترونیک استفاده می کنند و فروش ها، خدمات و بازاریابی خود را بر اساس آن برنامه ریزی می کنند. بنابراین همزمان با رشد تکنولوژی تلفن همراه، تکنولوژی پرداخت نیز رشد کرده و انعطاف پذیری خوبی را برای مشتریان به وجود می آورد؛ به طوریکه آنها را قادر می سازد در هر زمان، در هر مکان و به هر شیوه دلخواه، پرداخت های خود را انجام دهند.

انجام عملیات پرداخت از طریق ابزارهای پذیرش مجازی با توجه به سرعت و امنیت آن در مبادلات تجاری، بخشی از ضرورت جامعه الکترونیکی امروز را تشکیل می دهد. علاوه بر سرعت و امنیت، سهولت انجام خریدهای مجازی، پرداخت آسان بدون حضور فیزیکی در فروشگاه¬ها،کاهش هزینه‌ها، تسریع در گردش پول و ارایه خدمات سریع و امن، از جذابیت های پرداخت الکترونیک می باشند. پرداخت همراه، در حقیقت جایگزینی مناسب در اغلب روشهای پرداخت مانند پرداخت نقدی، چک و حتی انواع روش های پرداخت به کمک کارت های بانکی می‌باشد.

بر اساس یافته های حاصل از این پژوهش مبتنی بر بررسی انجام شده با ابزار پرسشنامه و مصاحبه با خبرگان صنعت بانکی کشور، همچنین مبنی بر تجزیه و تحلیل داده ها بر اساس آزمون های انجام شده می توان نتیجه گرفت که ارائه خدمات پرداخت همراه منجر به مزیت رقابتی برای بانک ها نمی شود. ولیکن برابری رقابتی را در این حوزه برای بانک ها به همراه خواهد داشت.

از آنجاییکه طی بررسی های انجام شده بر اساس مدل بارنی بدست آمد، خدمات پرداخت همراه در ایران کمیاب نیستند و تقریبا تمام بانک ها در حوزه USSD فعالیت خود را از چندی پیش آغاز کرده اند و ارائه این خدمات با توجه به وجود شدت رقابت بالای بین بانک های کشور، به سرعت مورد تقلید و کپی برداری واقع می گردد، از اینرو می توان نتیجه گرفت اگرچه ارائه خدمات پرداخت همراه هم اینک بسیار مورد توجه بانک های کشور می باشد و هر کدام سرمایه گذاری های زیادی در این حوزه کرده اند ولیکن از آنجاییکه این خدمات به سرعت مورد تقلید و کپی برداری رقبا واقع می گردد و دیگر کمیاب و منحصر به فرد نمی باشد، لذا منجر به مزیت رقابتی برای بانک ها نمی گردد. از اینرو می توان گفت بانک ها می بایست به جد در جهت سیاست گذاری های استراتژیک و چشم اندازهای خود مبنی بر تحکیم بازار ارائه خدماتشان و رسیدن به مزیت رقابتی در این حوزه قدم بردارند.

بانک ها می بایست در جستجوی بهترین رویکردها با در نظر گرفتن محیط بیرونی و فعالیت ها و ابتکارات استراتژیک، رویکرد واقع بینانه ای در جهت ایجاد مزیت رقابتی و تحکیم بازار خدماتشان را اتخاذ نمایند. می بایست تلاش کنند خدمات خود را تا حد ممکن منحصر به فرد و غیر قابل کپی برداری، نمایند؛ یا به عبارتی امکان کپی برداری و تقلید توسط رقبا را تا حد ممکن پیچیده و دشوار نمایند.

/شرکت خدمات انفورماتیک