آمارهای جالب از تقاضای فزاینده برای دستگاه‌های ATM
عصر بانک؛* احسان مهدی‌زاده : تغییر شکل شعب موضوع و چالش جدید پیش روی بانک‌هاست و با توجه به نوآوری‌هایی که با توسعه‌ی فناوری به وجود آمده است، ایجاد کانال‌ها و سامانه‌های جدید بانکی و پرداخت رشد چشمگیری داشته است. کانال‌هایی که با کارکردها و ظرفیت‌های بنیادی خود توانسته‌اند به عنوان یک جایگزین جدی برای انجام فعالیت‌های سنتی موجود در شعب مطرح شوند و بانکداران را به این چالش بزرگ دعوت نمایند که برای جبران هزینه‌های سنگین شعبشان روندی صعودی را برای استقبال از این فناوری‌های نوین در پیش گیرند.
در حال حاضر در سراسر دنیا این کانال‌ها در دو قالب سخت‌افزاری و نرم‌افزاری و گاه به صورت ترکیبی از این دو نوع در حال ارائه‌ی سرویس هستند که در بخش سخت‌افزاری یکی از بهترین و موفق‌ترین نمونه‌ها در اغلب کشورهای دنیا، دستگاه‌های خودپرداز یا ATM بوده‌اند. روند صعودی استفاده از ATMها در سراسر دنیا آماری قابل توجه است و این به واسطه‌ی کاربردپذیری بالای این دستگاه‌ها به دست آمده است. در یک تحقیق به نقل از رویترز پیش‌بینی شده است که بازار ATM در امارات متحده عربی بین سال‌های 2015 تا 2020، حدود 22 درصد گسترش یابد. دستگاه خودپرداز هنوز هم به عنوان رایج‌ترین کانال خودسرویس برای مشتریان جهت تعامل با بانک‌هایشان در نظر گرفته می‌شود.
جورج فلوروس، معاون منطقه‌ای سرویس‌های مالی شرکت NCR در هند، خاورمیانه و آفریقا می‌گوید که در حال حاضر بیش از 3.1 میلیون دستگاه ATM در سراسر جهان در حال ارائه‌ی سرویس هستند و این تعداد تا سال 2020 به 4 میلیون عدد خواهد رسید. وی با اشاره به تحقیقات بانکی خرد و بازار جهانی ATM، در مورد پیش‌بینی تا سال 2020 می‌گوید: بازار ATM در امارات متحده عربی بین سال‌های 2015 تا 2020، حدود 22 درصد گسترش می‌یابد.
در پایان این دوره، تعداد ATMها حدود 6300 دستگاه خواهد بود. این بدین معناست که به طور متوسط در ازای هر یک میلیون نفر 1119 دستگاه خودپرداز وجود خواهد داشت، در حالی که در سال 2014 در همین مقیاس جمعیتی 914 دستگاه خودپرداز وجود داشته است. جالب توجه است که با وجود رشد بسیار در خدمات آنلاین نظیر موبایل و تلفن‌بانک، دستگاه خودپرداز هنوز هم در بسیاری از موارد به عنوان رایج‌ترین کانال خودسرویس برای مشتریان جهت تعامل با بانک‌هایشان در نظر گرفته می‌شود.
سرمایه‌گذاری در دستگاه‌های خودپرداز یکی از چالش‌های شرکت‌های مرتبط با فناوری اطلاعات بانکی و حتی خود بانک‌ها و مؤسسات مالی و اعتباری است. انتظار می‌رود استفاده از خودپردازها توسط بانک‌ها جهت افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌ها بیشتر از مقدار پیش‌بینی شده افزایش یابد. همچنین پیش‌بینی می‌شود حجم کل برداشت نقدی در یک روز تا سال 2020 به عدد 370 میلیون برسد، یعنی یک افزایش 54 درصدی نسبت به مجموع سال 2015. با وجود افزایش مورد انتظار در استفاده از کارتهای بانکی و برای استفاده در EFTPOSها، انتظار می‌رود رشد در برداشت‌ها از ATM در سال‌های پیشرو زیاد باشد. در مجموع بالغ بر 25000 دستگاه ATM در کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس بر اساس اطلاعات سال 2014 و 2015 وجود دارد.
اضافه شدن ویژگی‌های جدید به دستگاه‌های ATM می‌تواند زمینه‌ساز موفقیت بیشتر تولیدکنندگان در بازارهای رقابتی امروزی شود. فلوروس در پاسخ به یک سوال در مورد عواملی که تقاضای مشتری را برای سرویس‌های ATM افزایش می‌دهند، تایید می‌کند که ویژگی‌های جدیدتر و تحول در عملیات شعبه‌ای منجر به رشد در این بخش می‌شود: «بله، فناوری موبایل بانکداری را تغییر داده است، با توجه به مقیاس گسترده‌ی کاربران نرم‌افزارهای تلفن همراه و کاربران بانکداری آنلاین، این موضوع می‌تواند آغازگر تاثیرگذاری روی مشارکت مشتریان و تعاملشان با کانال ATM باشد.»
افزایش تجارت مبتنی بر تلفن همراه و اینترنت، به خوبی تغییر رفتار سریع مصرف‌کننده، انقلاب بازاریابی Omni-Channel را رقم خواهد زد. مصرف‌کنندگان دانای فضای دیجیتال، برای انجام تراکنش‌ها در حال حرکت، هر جایی که بانک، فروشگاه، رستوران، فراهم‌کنندگان سرویس‌های هواپیمایی یا مخابراتی وجود دارند آزادی عمل می‌خواهند و برای این کار از قالب‌های بازاریابی Omni-Channel نظیر خدمات آنلاین، موبایل، کیوسک یا ATM استفاده می‌کنند.
امروزه، سازمان‌ها در حال سرمایه‌گذاری روی راه‌حل‌هایی هستند که به آن‌ها برای تغییر شکل پیشنهادات سرویسشان با فناوری‌های نوآورانه کمک می‌کند. سازمان‌ها با این راه‌حل‌ها به مشتریان جهت ایجاد تجارب کاربری خاص، عملیات‌های ساده و رشد سودآوری در حالی که خودشان هم در رقابت باقی بمانند، کمک می‌کنند.
فلوروس اعتقاد دارد که ویژگی‌های جدید دیگر نظیر ارتباط صوتی به وسیله ATM، اجازه می‌دهد سرویس‌های بانکداری 7*24 باشد و این موضوع سبب خواهد شد انجام بخش زیادی از تراکنش‌های بانکی شعب، عینا در این نوع ATMها ممکن شود. البته تحقق این امر چندان دور از ذهن نیست، چرا که با توجه به دستگاه‌های خودبانک امروزی، یعنی VTMها که امکان ارتباط ویدیویی با کارشناس مرکز تماس بانک را نیز فراهم نموده‌اند، این رشد در ویژگی‌های جدید ATMها در حال حاضر شکل اجرایی هم به خود گرفته است و در این دستگاه‌ها، بیش از 95 درصد خدمات یک شعبه مانند امور مربوط به افتتاح حساب و امور مربوط به چک هم قابل ارائه شده است.
بررسی آماری
با توجه به مطالب ذکرشده، رشد در بازار ATMها محقق شده است. تمام مطالب حکایت از این دارند که با این استقبال از سمت مشتریان و از طرف دیگر افزایش خدمات مبتنی بر ATM از سمت بانک‌ها و مؤسسات مالی و اعتباری دنیا، می‌بایست شاهد رشد آمارهای مربوط به استفاده از این دستگاه‌ها در کشورهای مختلف دنیا باشیم. در اینجا بهترین اقدام مراجعه به آمار ارائه شده از سمت مؤسسات تحقیقاتی در این خصوص است. اگر بخواهیم مقایسه‌ای در سرانه‌ی ATM کشورهای مختلف داشته باشیم، باید به سراغ جداول و نمودارهای آماری زیر برویم.
در نمودار بالا که مربوط به آمار سال 2014 بانک جهانی می‌باشد، سرانه‌ی ATM به ازای هر 100.000 نفر در کشورهای مختلف دنیا آورده شده است. با توجه به این آمار و رنگ‌بندی موجود در تصویر، کشور ایران در بخش بازار ATM از وضعیت متعادلی برخوردار می‌باشد. در سال 2014 سرانه‌ی ATM به ازای هر 100.000 نفر در ایران 56 دستگاه می‌باشد که نسبت به کشورهای منطقه همچون ترکیه و عربستان کمتر است. کشور ترکیه با سرانه‌ی 77 دستگاه و کشور عربستان با 74 دستگاه، سرانه‌ی بالاتری نسبت به ایران دارند. مطابق این آمار در سال 2014 میانگین جهانی سرانه‌ی ATM به ازای هر 100.000 نفر نزدیک به 44 دستگاه بوده است و در همین سال کشور آلمان با سرانه‌ی 118 دستگاه به ازای هر 100.000 نفر از کشورهای پیشرو در این صنعت بوده است.
خلاصه‌ی آمار ذکر شده را در نمودار ترکیبی ذیل ملاحظه می‌کنیم:
همچنین برای بررسی بیشتر موضوع به سراغ گزارش Bank for International Settlements می‌رویم. طبق گزارش این مؤسسه ، تعداد دستگاه‌های ATM در چند کشور نمونه در سال‌های 2011 تا 2015 به شرح ذیل می باشد:
طبق آمار این مؤسسه، سرانه‌ی ATM به ازای هر یک میلیون نفر در جدول زیر مشخص شده است. در این آمار که متعلق به سال‌های 2011 تا 2015 است، کشور کره با سرانه‌ی 2400 دستگاه ATM به ازای هر 1.000.000 نفر با اختلاف زیادی نسبت به سایر کشورها در صدر جدول قرار دارد. ژاپن، آلمان و روسیه از سایر کشورهای پیشرو در این صنعت می‌باشند.
تخمینی که برای ایران زده شده است نیز نشان می‌دهد که کشور ایران با سرانه‌ی 579 دستگاه ATM به ازای هر 1.000.000 نفر بالاتر از کشورهایی همچون هند و چین و نیز پایین‌تر از ترکیه قرار دارد.
با آمار ذکر شده در نمودارها و مقایسه‌ی تطبیقی جداول، رشد بازار ATMها با وجود معرفی و عرضه‌ی کانال‌های بانکی و پرداخت جدید جالب توجه بوده و نشان‌دهنده‌ی این مطلب است که مشتریان به لحاظ کاربردپذیری و سهولت استفاده، در دسترس بودن و همچنین رعایت حد بالایی از امنیت و استانداردهای محیطی، همچنان ATM یا دستگاه‌های خودپرداز را به عنوان یکی از اصلی‌ترین کانال‌ها برای انجام امور بانکی و پرداخت مد نظر دارند.
نکته‌ی مهمی هم وجود دارد و آن این است که خودپردازها اگرچه همچنان در حال رشد هستند، اما به نظر می‌رسد با توجه به هزینه‌های پولگذاری و نگهداری، چندان برای بانک مقرون به صرفه نباشند. از طرفی مشتریان ATMها هم نیاز دارند که در کلیه‌ی ساعات شبانه‌روز امکان سپرده‌گذاری داشته باشند. با این شرایط این طور به نظر می‌آید که ادامه حیات ATMهای فعلی منوط به اضافه شدن قابلیت خوددریافت به این دستگاه‌هاست و چنین خودپردازهایی آینده‌ی این دستگاه‌ها در بازار را رقم خواهند زد. این دستگاه‌ها که با نام‌های BCR یا CRS شهرت یافته‌اند، نسل بعدی ATMها هستند که در کنار تحویل وجه به مشتریان، امکان دریافت وجه از مراجعه‌کنندگان را نیز خواهند داشت. همزمان با استقبال کشورها از این دستگاه‌ها که در کشور ما با نام خودپرداز-خوددریافت مشهور شده‌اند، استفاده از آن‌ها در ایران نیز در حال گسترش است. با این اوصاف، کارشناسان و متخصصان حوزه‌ی فناوری اطلاعات بانکی و پرداخت می‌بایست برای جا افتادن فناوری‌های جدید در قلب و ذهن و باور مشتریان، تحلیل عمیق‌تری از نوع رفتار آن‌ها داشته باشند، چالشی که به نظر می‌رسد هم‌اکنون برای دستگاه‌های بدون وجه نقد نیز فرا رسیده است و می‌بایست تا جا افتادن کامل این دستگاه‌ها در مراودات مالی مردم، بازه‌ی زمانی بیشتری را متصور بود.
کارشناس تولید محتوای شرکت توسن تکنو