بانکداری باز؛ تصویری از آینده صنعت بانکداری
عصر بانک؛ طبق پیش‌بینی موسسه Gartner، این سرویس تا پایان سال 2016 توسط نیمی از بانک‌های بزرگ دنیا ارائه خواهد شد که نشان از اهمیت آن است.بانکداری باز می‌تواند پاسخگوی نیازهای معقول و کارشناسانه بازار و مشتریان در کوتاه‌ترین زمان با کمترین هزینه از طریق مشارکت بانک و سایر ذی‌نفعان برای ارتقای خدمات بانکی در گستره‌ا‌ی از نوآوری باز باشد.
بانک‌ها مشتریان زیادی با نیازهای متفاوت دارند. همچنین نوع و سلیقه کاربران در استفاده از برنامه‌ها با هم متفاوت است. مشتری عادی از بانک انتظار دارد هر زمان خواست به راحتی به پول خود دسترسی داشته باشد و از موبایل بانک، اینترنت بانک استفاده کند؛ اما مشتریان حقوقی که صاحب کسب‌وکار هستند در یک پله بالاتر قرار دارند؛ چرا که ممکن است متقاضی خدمات خاصی باشند که عملیات عمومی بانک جوابگوی درخواست آنها نباشد. مکانیزم بانکداری باز می‌تواند پاسخگوی نیازهای بانک و بالطبع پاسخگوی نیازهای مشتریان باشد. به عبارتی وقتی بانک به سطحی برسد که به مشتری بگوید هر خدمتی را بخواهید ما قادر به انجام آن هستیم به مفهوم بانکداری باز رسیده است.
مهم‌ترین سوالی که در اجرای بانکداری باز پیش می‌آید این است که آیا سامانه‌های بانک قادر به پاسخگویی درخواست‌های متعدد مشتریان مختلف است؟
بانک‌ها در تولید برنامه‌ها نمی‌توانند پاسخگوی تمامی سلایق و نیازهای روزافزون مشتریان خود باشند و باید از ظرفیت‌های فراوان توسعه‌دهندگان خارج از بانک بهره بگیرند. بانکداری باز این بستر را برای توسعه‌دهندگان نرم‌افزار فراهم می‌کند که با دسترسی به سرویس‌های بانکی، ایده‌های نو و خلاقانه خود را جامه عمل بپوشاند. با تحقق این امر علاوه بر تولید انواع مختلف برنامههای کاربردی بانکی (مانند APPهای موبایلی، اینترنت بانک، کیوسک و…) توسط توسعه‌دهندگان بیرونی، امکان اتصال نرم‌افزارهای تجاری و مالی (مانند سیستم حسابداری، حقوق و دستمزد، بورس کارگزینی) به Core بانک فراهم می‌شود و تحولی شگرف در سرعت و دقت عملیات مالی ایجاد می‌شود. به عبارت دیگر سامانه یکپارچه بانکی در لایه مرکزی قرار می‌گیرد و کارهای اصلی را انجام می‌دهد و یکسری نرم‌افزارهای واسط به آن متصل می‌شوند. این نرم‌افزارها تخصصی هستند و نویسنده آن آشنایی با بانکداری ندارد اما کار مشتری بانک را خوب می‌فهمد بنابراین دوگروه درگیر می‌شوند، کسانی که core banking می‌نویسند و به بانک نزدیک هستند و کسانی که به کسب‌وکار خیلی نزدیک هستند. همکاری این دو با هم باعث می‌شود بانک بتواند خدمات را به آن کسب و کار ارائه کند. در این حالت بانک، حسابی را به منظور دسترسی به خدمات بانک به مشتریان می‌دهد و چون این مشتری به حساب مشتریان دیگر دسترسی ندارد از لحاظ امنیتی مشکلی برای بانک به وجود نمی‌آید. این مساله باعث می‌شود نیاز مشتری بانک از سوی کسانی که به کسب و کار نزدیک هستند مرتفع شود. بانک هم آنها را کنترل می‌کند تا از محدوده خودشان خارج نشوند و اجازه دسترسی لازم را به آنها می‌دهد تا در این محدوده کار کنند حتی بانک می‌تواند شرکای مشتری را هم به این محدوده ببرد. در این حالت قدرت بانکداری بالا می‌رود. بنابراین وارد دنیایی می‌شویم که هوشمندتر از حالت عادی است و مشتری این هوشمندی را احساس می‌کند بنابراین ایجاد یک کربنکینگ نسبتا جنرال که بتواند به این نیازها پاسخ دهد لازم و ضروری است و این امکان را در اختیار شرکت‌های نزدیک به کسب‌وکارها قرار می‌دهد تا آنها این خدمت را ایجاد کنند. یکی از مشخصه‌های اصلی بانکداری باز جداسازی لایه‌های یکپارچه‌سازی(Integration)، کسب‌وکار (Businese) و ارائه (Persentation) است که باعث افزایش سرعت توسعه برنامههای کاربردی، توانمندسازی کاربران کسب‌وکار، امکان ایجاد تمرکز روی برند برای بازاریابان و ایجاد تمرکز بر یکپارچه‌سازی سیستم‌های قدیمی با موسسات می‌شود.
تمرکز بر لایه ارائه باعث در دسترس بودن چند محصول و سرویس توسط چندین کاربر شده و برنامههای کاربردی، متناسب با سایز مشتری می‌شوند.
جداسازی لایه‌ها به این معنا خواهد بود که در صورت تغییر یک فرآیند، آن تغییر به راحتی قابل انتقال و مدیریت در تمامی لایه‌های ارائه باشد، در این صورت نه تنها به‌طور قابل ملاحظه‌ای صرفه‌جویی در زمان خواهیم داشت، بلکه امکان ایجاد عکس‌العمل سریع به تغییرات و شرایط بازار فراهم می‌شود. بنابراین پوشش‌دهی نیازمندی‌ها و کانال‌های نوظهور، همسویی با قوانین و مقررات و ایجاد چابکی از مزایای رقابتی این تکنولوژی به شمار می‌رود. ایده استقرار سکوی باز برای ایجاد چارچوب استاندارد روی معماری سامانه‌های بانکی در راستای تحقق بانکداری باز مطرح شده است. این ایده از طریق تسهیل همکاری بین بانک‌ها و شرکای تجاری به دنبال اهدافی همچون کاهش ریسک عملیاتی، هزینه استقرار و یکپارچگی و افزایش چابکی در تامین نیازهای روز بازار، بهبود و ارتقای توانایی‌های سامانه‌های یکپارچه بانکی است.ذی‌نفعان بانکداری باز چهار گروه مشتریان، توسعه‌دهندگان، بانک‌ها و موسسات مالی و شرکت‌های فناوری اطلاعات هستند. رویکرد نوین بانکداری باز برای هر گروه، ارزش‌های قابل توجهی را ایجاد می‌کند:
از منظر مشتریان:
امکان ارتباط نرم‌افزارهای مالی و مدیریتی سازمانی با بانک
دریافت خدمات مبتنی بر نیاز
دسترسی به حجم عظیمی از برنامههای کاربردی مرتبط با بانک
از منظر بانک و موسسات مالی:
افزایش سرعت پاسخگویی به نیازهای متغیر کسب‌وکار
تجمع اطلاعات دقیق از مشتریان
شخصی‌سازی محصولات و خدمات
جذب مشتریان بیشتر و افزایش وفاداری آنها
درآمدزایی از طریق اشتراک‌گذاری برنامه‌ها.
گسترش بانکداری باز کاملا وابسته به نگرش باز فرهنگ مشارکت جمعی است و البته برای پوشش کلیه نیازمندی‌های اشاره شده سه ضلع مثلث با عناوین معماری، حاکمیت فناوری و استانداردسازی مطرح می‌شوند. به گونه‌ای که اختلال در هر ضلع مانع از پوشش نیازمندی‌ها خواهد بود. معماری مناسب و مبتنی بر سکوی باز در کنار ایجاد روال‌ها و تیم‌های لازم برای حاکمیت فناوری اطلاعات به منظور پیشگیری و کشف خطرات و تقلب‌ها و حفظ امنیت و یکپارچگی از الزامات اولیه تحقق بانکداری باز است.
حسن جعفری طاهری
دنیای اقتصاد