میلی؛ قربانی بزرگ جنگ ۱۲ روزه/ وقتی دارایی میلیون‌ها نفر قفل شد
در دنیای پرتلاطم اقتصاد دیجیتال ایران، پلتفرم‌هایی مانند «میلی» نقش کلیدی در تحولات مالی ایفا می‌کنند. میلی، به‌عنوان یک سامانه نوآورانه خریدوفروش آنلاین طلا، امکان تبدیل آسان پول نقد به طلا را فراهم می‌آورد و کاربران می‌توانند هر زمان که بخواهند، طلا را با قیمت روز بفروشند یا معادل فیزیکی آن را تحویل بگیرند. این پلتفرم با تمرکز بر طلای آب‌شده ۱۸ عیار، از حداقل یک میلی‌گرم معامله را ممکن ساخته و اعتماد هزاران کاربر را جلب کرده‌است. اما جنگ ۱۲ روزه میان ایران و اسرائیل، این پلتفرم را به ورطه بحران کشاند.
جنگ ۱۲ روزه، که با حملات غافلگیرکننده اسرائیل به تاسیسات هسته‌ای، نظامی و مقامات ارشد ایران در 23 خرداد 1404 آغاز شد و با آتش‌بس در ۳ تیر پایان یافت، بیش از یک درگیری نظامی بود؛ یک جنگ ترکیبی شامل حملات سایبری، اقتصادی و اطلاعاتی. این حملات، سیستم مالی کشور را نیز هدف گرفت. بانک مرکزی ایران برای مقابله با بحران، بخشنامه‌های سختگیرانه‌ای صادر کرد که به کنترل هویت مشتریان و مسدودسازی حساب‌های مشکوک منجر شد. در همان ابتدای جنگ بود که بانک مرکزی به‌طور ناگهانی دستور داد درگاه‌های بانکی پلتفرم‌های خرید و فروش طلا، از جمله میلی را مسدود کنند.
پلتفرم‌های آنلاین طلا در خط مقدم بحران
تاثیر جنگ بر اقتصاد دیجیتال، به ویژه فین‌تک‌ها، ویرانگر بود. حملات سایبری اسرائیل به شبکه بانکی ایران، بانک‌هایی مانند سپه و پاسارگاد را هک کرد و خدمات را مختل ساخت. درگاه‌های پرداخت پلتفرم‌های آنلاین، از جمله میلی، از همان ساعات اولیه جنگ مسدود شدند. این رخداد «بدون اطلاع‌رسانی قبلی و مستند قانونی» صورت گرفت و نتیجه‌اش «سردرگمی میلیون‌ها کاربر، اختلال در گردش مالی و خدشه به اعتماد عمومی» بود.
بانک مرکزی این اقدام را برای جلوگیری از حملات سایبری و حفظ امنیت نقل و انتقالات توجیه کرد، اما حتی پس از آتش‌بس، محدودیت‌ها ادامه یافت. این انسداد، که به دستور نهادهای امنیتی و بانک مرکزی انجام شد، پلتفرم‌های طلا را در خط مقدم بحران قرار داد. در حالی‌که کشور در شرایط بحرانی امنیتی به‌سر می‌برد و نیاز به دسترسی سریع مردم به دارایی‌هایشان بیش از گذشته احساس می‌شد، این تصمیم در ثانیه‌ای، جریان عادی مالی را مختل کرد.
بیانیه رسمی میلی، این انسداد را اقدامی «غیرمنتظره و فاقد مستند قانونی» خواند. در این بیانیه تاکید شد که حقوق خرید، فروش و برداشت دارایی توسط کاربران حقی «مسلم و غیرقابل انکار» بوده و سلب این حق، به‌خصوص بدون مبنای حقوقی، مخل امنیت اقتصادی و ناقض حقوق شهروندی است. مصطفی اکرمی، مدیرعامل میلی همان زمان با بیان اینکه این‌گونه تصمیمات غیرشفاف، ناگهانی و غیرکارشناسی، معمولا ماندگار نیستند، گفت: «این تصمیم غیرقانونی است. کسب‌وکارهای آنلاین دارای مجوز هستند و بر اساس قوانین اقتصاد آزاد کشور فعالیت می‌کنند.»
اکرمی تاکید کرد که «اگر دغدغه‌ای کلان در حوزه اقتصاد وجود دارد یا بانک مرکزی و وزارت اقتصاد نگرانی ریشه‌ای دارند، می‌توان در فرصتی مشخص و در یک مسیر منطقی، این دغدغه‌ها را بررسی و مرتفع کرد.» او همچنین درباره شائبه‌هایی مبنی‌بر خالی‌فروشی، یا اینکه طلای موجود در انبارها کارشناسی نشده یا پلتفرم‌ها به صورت پانزی رشد می‌کنند، توضیح داد: «وقتی خود ما یا نهادهای ناظر مورد اعتماد حاکمیت مانند پلیس فتا و پلیس امنیت اقتصادی توضیح می‌دهند که این پلتفرم‌ها تحت نظارت کامل هستند، صد درصد طلا به صورت فیزیکی وجود دارد و کیفیت آن احراز شده‌است، عملا پاسخی باقی نمی‌ماند.»
مدیرعامل میلی همچنین پس از پایان جنگ و در شرایطی که هنوز پلتفرم‌های آنلاین طلا مسدود بودند، در بیانیه‌ای تاکید کرد که بزرگ‌ترین آسیب، از دست رفتن اعتماد کاربران و اعتبار کسب‌وکار است. او اشاره کرد که میلی در دوران بحرانی ۱۵ روزه، هزار میلیارد تومان تسویه ریالی برای کاربران انجام داده، اما تداوم مسدودی درگاه‌ها قانونی نیست و به اقتصاد دیجیتال آسیب می‌زند.
اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی نیز از عملکرد پلتفرم‌های طلا در شرایط جنگی دفاع کرد و خواستار رفع محدودیت‌ها شد. رضا الفت‌نسب، رئیس اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی درباره پیامدهای ادامه انسداد پلتفرم‌های آنلاین طلا هشدار داد و گفت: «اگر تصمیم‌گیری‌ها بدون هماهنگی با اتاق اصناف و فعالان بخش خصوصی ادامه یابد، پیامدهای جدی برای کاربران و کسب‌وکارها خواهد داشت. بسیاری از کاربران این پلتفرم‌ها از اقشار آسیب‌پذیر جامعه هستند که با مبالغ اندک اقدام به خرید طلا کرده‌اند. این نوع سرمایه‌گذاری تنها راه حفظ ارزش دارایی‌های خرد آن‌هاست. در چنین شرایطی، ادامه ناگهانی محدودیت‌ها بدون اطلاع قبلی، به اعتماد عمومی آسیب جدی می‌زند.»
همچنین مازیار نوربخش، رئیس کمیسیون تحول، نوآوری و بهره‌وری اتاق بازرگانی تهران، با تاکید بر لزوم تعامل پیش از تصمیم‌گیری، تصریح کرد: «طبیعی است که بانک مرکزی دغدغه‌هایی داشته باشد و این نیز واقعیت دارد که فناوری از رگولاتوری جلوتر حرکت می‌کند. اما راه‌حل، صدور دستورات قهری نیست. ابتدا باید مشکلات پلتفرم‌ها شنیده شود، سپس الزامات بانک مرکزی مطرح شده و در نهایت یک راهکار مشترک حاصل شود. نه اینکه بدون اطلاع‌رسانی قبلی، پلتفرم‌ها مسدود شوند و شروطی سخت‌گیرانه و غیرقابل اجرا برای ادامه فعالیت آن‌ها تعیین شود.»
سعید امیرخانی، رئیس امور اتحادیه‌های اتاق اصناف نیز به اعتماد از دست‌رفته کاربران اشاره کرد و گفت: «وقتی ما از پلتفرم فروش طلا صحبت می‌کنیم، یعنی سرمایه‌گذارانی وارد یک حوزه سنتی شده و در آن تحولاتی مدرن ایجاد کرده‌اند. ورود به چنین فضایی در کنار سرمایه مادی، نیاز به فعالیتی طولانی‌مدت، اعتمادسازی و ایجاد یک نظم جدید دارد. وقتی شما ناگهان این عرصه را با یک دستور متوقف می‌کنید، یعنی تمام آنچه که تا امروز دنبال شده کنار می‌رود.»
تمرکز میلی بر حفظ حقوق کاربران
با وجود مشکلاتی که در مدت زمان جنگ ۱۲ روزه برای پلتفرم‌های خریدوفروش آنلاین طلا پیش آمد، میلی تلاش کرد تا از مسیرهای قانونی و حقوقی، از اعتبارات و سرمایه کاربران دفاع کند. در بازه زمانی بحرانی جنگ (۲۳ خرداد تا ۱۲ تیر)، میلی عملا با سختی فراوان توانست حجم چشمگیری از تسویه و تحویل دارایی کاربرها را انجام دهد؛ از جمله اینکه بالغ بر هزار میلیارد تومان از موجودی کیف‌پول ریالی کاربران تسویه شد. همچنین در این مدت بخش تحویل فیزیکی طلای میلی فعال بود و این پلتفرم معادل ۳۲ کیلوگرم طلا را به‌صورت فیزیکی در ۱۵ شعبه و نمایندگی خود به کاربران تحویل داد.
میلی برای حفظ اعتماد سرمایه‌گذاران خرد، حتی مجبور شد از ذخایر طلای خود استفاده کند، آن را بفروشد و به ریال تبدیل کرده تا نقدینگی لازم برای تسویه فراهم شود، روش پرهزینه‌ای که نشانگر مسئولیت‌پذیری این پلتفرم است. تیم پشتیبانی میلی در این دوره، بیش از ۱۹ هزار تماس تلفنی و ۱۵۹ هزار گفت‌وگوی آنلاین برقرار کرد و در مجموع ۳۷ هزار دقیقه مکالمه مستقیم با کاربران داشت. همچنین رضایت کاربران از پشتیبانی میلی در این دوران، 87 درصد اعلام شد.
اگرچه پلتفرم‌های آنلاین خریدوفروش طلا با کشمکش‌های فراوان بالاخره ابتدای مردادماه 1404 بازگشایی شدند، اما کارشناسان اقتصادی بر تاثیر عمیق این جنگ بر فین‌تک ایران اتفاق‌نظر دارند. به گفته تحلیل‌گران، جنگ مانند یک بمب بر اقتصاد دیجیتال عمل کرد و باعث اختلال در تاکسی‌های اینترنتی، تحویل کالا و حتی نقشه‌خوانی شد. در شرایطی‌که جنگ نه‌تنها قیمت نفت را تحت تاثیر قرار داده بود، بلکه طلا را به‌عنوان پناهگاه امن برجسته کرد، پلتفرم‌های ایرانی مانند میلی از این فرصت محروم ماندند.
داده‌های بانکی نشان می‌دهد که ۹۸ درصد تراکنش‌ها در دوره جنگ مربوط به خریدهای خرد بود، که بیانگر تلاش مردم برای حفظ ارزش پول است. اما پلتفرم‌هایی مانند میلی، که می‌توانستند پناهگاهی برای سرمایه‌گذاری در طلا باشند، فلج شدند. میلی که پیش از جنگ با طرح‌هایی مانند وام با پشتوانه طلای دیجیتال در حال گسترش بود، ناگهان با توقف کامل معاملات روبه‌رو شد. کاربران نتوانستند خرید یا فروش انجام دهند، در حالی‌که قیمت طلا در بازار جهانی به‌دلیل تنش‌ها افزایش یافته بود.
انسداد ناگهانی درگاه‌ها، درست در زمان نیاز بیشتر مردم، نشان داد کسب‌وکارهایی مانند میلی پیش از آنکه قربانی ضعف فنی یا مدیریتی باشند، قربانی تصمیمات سیاسی–امنیتی می‌شوند. میلی که پیش از جنگ پایداری عملیاتی بالایی داشت، حالا با بحران اعتماد روبه‌رو است. برای احیای چنین کسب‌وکارهایی، به شفاف‌سازی نهادها و رفع محدودیت‌ها نیاز است. جنگ ۱۲ روزه نشان داد که اقتصاد دیجیتال ایران، علی‌رغم نوآوری‌ها، در برابر تنش‌های ژئوپلیتیک آسیب‌پذیر است. اگر میلی مورد حمایت واقع شود می‌تواند نمادی از مقاومت در برابر سختی‌ها باشد؛ در غیر این صورت، قربانیان بیشتری در انتظار خواهند بود.