کُربنکینگ؛ پیش نیاز تحقق بانکداری دیجیتال
سامانه یکپارچه بانکی یا همان کُربنکینگ (Corebanking) سال‌هاست که در زیرساخت فناوری اطلاعات بانکی کشورهای دنیا در حال استفاده است. در ایران نیز بیش از یک دهه است که پیاده‌سازی سامانه‌های کُربنکینگ به قانون تبدیل شده است. در این میان بانک‌هایی هستند که از همان ابتدا سراغ نسخه‌های خارجی کُربنکینگ از شرکت‌های مختلف دنیا رفته‌اند و برخی نیز از سامانه‌های تولید و توسعه‌یافته شرکت‌های داخلی استفاده می‌کنند.
اگر چه موضوع کُربنکینگ موضوع تازه‌ای نیست اما هنوز هم پیاده‌سازی زیرساخت‌های آن از چالش‌های مهم نظام بانکی کشور محسوب می‌شود. بدون شک استفاده از تجارب قبلی و دستاوردهای این فناوری در صنعت بانکداری راه‌حل‌هایی را برای گام برداشتن به سوی تحول دیجیتال در اختیار نظام بانکی می‌گذارد.
مهندس بهزاد صفری، مدیر پروژه کُربنکینگ بانک سپه؛ پیاده‌سازی کُربنکینگ را پیش نیاز گام برداشتن به سوی بانکداری دیجیتال می‌داند. در ادامه گفت‌وگوی عصر بانک با او را می‌خوانید.
فعالیت صفری در صنعت بانکی و پرداخت در سال 83 با ورود به بانک مهر اقتصاد آغاز شد. او سابقه مدیر کلی خدمات نوین بانک دی را در کارنامه خود دارد و در برهه مهاجرت و استقرار سامانه‌های کُربنکینگ همراه این بانک بود.
مدیرعاملی شرکت تجارت الکترونیک دی، مسئول پروژه کُربنکینگ پست بانک، معاون فناوری اطلاعات و عضو هیات عامل بانک قوامین و نایب رییس PSP سایان کارت از دیگر عناوینی هستند که صفری زمانی عهده‌دار آنها بوده است.
نگاهی به تاریچخه کُربنکینگ در ایران
صفری صحبت‌های خود را با مروری بر تاریچخه کُربنکینگ در ایران آغاز کرد و در این رابطه توضیح داد: «در دهه 70 فعالیت‌هایی در خصوص حسابهای متمرکز بانکی انجام شد اما بازتاب دقیقی از مفهوم کُربنکینگ را به معنای امروزی نشان نمی‌داد. ماده 37 بسته سیاستی نظارتی بانک مرکزی که در سال 88 ابلاغ شد برای اولین بار به طور رسمی بانک‌ها را مکلف کرد که سیستم کُربنکینگ را پیاده‌سازی کنند و حسابهای غیرمتمرکز و تسهیلات خود را در راستای ایجاد شفافیت به حسابهای متمرکز تبدیل کنند.»
طبق گفته او فصل پنجم ماده 19 بسته سیاستی و نظارتی بانک مرکزی در سال 89 مجددا بانک‌ها را به پیاده‌سازی زیرساخت‌های کُربنکینگ و عملیات متمرکز بانکی مکلف کرد. همچنین ماده 49 بند الف قانون برنامه پنجم توسعه، به استقرار سامانه‌های کُربنکینگ و تبدیل حساب‌ها و تسهیلات به حسابهای متمرکز اشاره کرده است.
تعریف کُربنکینگ از نگاه بانک مرکزی
مدیر پروژه کُربنکینگ بانک سپه، با تاکید بر اینکه تاکنون در اسناد مختلفی مفهوم کُربنکینگ مورد توجه قرار گرفته، ادامه داد: «دستور‌العمل نگهداری انواع حسابهای دستگاه‌های اجرایی که توسط بانک مرکزی در سال91 منتشر شد کُربنکینگ را اینگونه تعریف می‌کند؛ سامانه واحد، یکپارچه و منسجم که تمامی عملیات مجاز بانکی اعم از جذب سپرده، ارائه تسهیلات و خدمات بانکی توسط آن مدیریت می‌شود.»
چرا کُربنکینگ مهم است؟
او در رابطه با اینکه چرا بانک‌ها مکلف به فراهم ساختن زیرساخت‌های کُربنکینگ هستند، توضیح داد: «بخش‌های مختلف اقتصادی و پولی هر کدام با توجه به نیازهای خودشان الزاماتی را برای پیاده‌سازی کُربنکینگ در نظر گرفتند. اگر‌چه پوشش برخی نیازها در محدود وظایف کُربنکینگ نیست و این مفهوم صرفا زیرساختی برای رسیدن به اهداف است اما به صورت جامع می‌تواند بسیاری از خواسته‌های بخش‌های مختلف را پوشش دهد.»
صفری در ادامه صحبت‌هایش به کارکردهای کُربنکینگ برای بانک‌ها و نهادهای مالی پرداخت: «شفافیت، ارتقای سرعت و کیفیت خدمات و فراهم کردن بستری به عنوان توسعه نوآوری از مزیت‌هایی است که کُربنکینگ برای نظام بانکی به ارمغان می‌آورد.»
نقاط قوت و ضعف کُربنکینگ ایرانی و خارجی
در رابطه با نقاط ضعف و قوت کُربنکینگ‌های ایرانی و خارجی بحث‌های زیادی وجود دارد. گفته می‌شود Coreهای داخلی هنوز نتوانسته‌اند به‌طور کامل نیاز بانک‌ها را تأمین کنند و Coreهای خارجی هم پشتیبانی کاملی ارائه نمی‌کنند. صفری در این رابطه بیان کرد: «عدم پشتیبانی از کسب‌وکارهای بانکی کشورمان اصلی‌ترین نقطه ضعف استفاده از سیستم‌های کُربنکینگ خارجی است. چرا که رویکردهای داخلی ما با استاندارد دنیا سازگار نیست و مختص به خودمان طراحی شده است. کُربنکینگ‌های وارداتی نشان دادند که آنچنان که باید نمی‌توانند از کسب‌وکار بانکی ما پشتیبانی کنند. این باعث می‌شود امر توسعه زیرساخت‌ها زمان‌بر باشد و با توجه به اینکه خارجی هستند هزینه‌های هنگفتی به بانک‌ها تحمیل می‌کنند.»
به عقیده صفری سامانه‌های کُربنکینگ خارجی مزیت‌هایی نیز دارند از جمله اینکه پاسخ مناسبی برای رفع نیاز بانک‌های بزرگ داخلی هستند و همچنین همواره مطابق با اخرین تکنولوژی‌های روز طراحی می‌شوند.
کُربنکینگ ایرانی مناسب است یا خارجی؟
او در پاسخ به این سوال که برای بازار ایران کُربنکینگ ایرانی مناسب است یا خارجی، گفت: «شرکت‌های کمی در ایران هستند که سامانه‌های کُربنکینگ داخلی را ارائه می‌دهند. مهم‌ترین نقطه قوت آنها بومی بودن و پشتیبانی نسبتا خوب از کسب‌وکارهای بانکی است که منطبق بر نیازهای کشور و قوانین بالادستی ایجاد شده است و در قیاس با کُربنکینگ خارجی، هزینه کمتری را به بانک‌ها تحمیل می‌کنند.»
صفری ضعف سامانه‌های کُربنکینگ داخلی را به انحصاری بودن فعالیت شرکت‌های ارائه‌دهنده آنها مربوط می‌داند که سرعت توسعه در Coreهای داخلی را پایین آورده و باعث شده کمتر بانکی رضایت کاملی نسبت به راهکارهای بانکی داشته باشد.
مدیر پروژه کُربنکینگ بانک سپه، در پاسخ به این سوال که چه تعداد از بانک‌های کشور از Core خارجی و چه تعداد از Core داخلی استفاده می‌کنند، گفت: «حدود هفت بانک از محصول Coreهای خارجی استفاده می‌کنند و بیش از 20 بانک از محصولات Coreهای داخلی استفاده می‌کنند. چندین بانک نیز هنوز فاقد Core هستند.»
نگاهی به تغییرات تکنولوژی کُربنکینگ
او در ادامه با اشاره به اینکه کُربنکینگ حوالی سال 83، به صورت Branch multiپیاده‌سازی می‌شد، افزود: «حدود دو سال بعد تکنولوژی تغییر کرد و Coreها بصورت centralized همراه با ساخت و گسترش دیتاسنترها به صورت متمرکز شروع به گسترش کردند. در نتیجه امروز تمامی سامانه‌های کُربنکینگ بانک‌های کشور به صورت متمرکز به وسیله دیتاسنترها مدیریت می‌شوند.»
دستورالعمل‌های جدید بانک مرکزی و نهادهای ناظر تغییرات زیادی در حوزه نرم‌افزای و فرایندهای صنعت بانکی ایجاد کرده است. صفری با بیان این مطلب ادامه داد: «اکنون شرکت‌های ارائه‌دهنده زیرساخت‌های Core به این سمت می‌روند که ابزارهای مدیریت فرایند را طراحی‌کنند و در اختیار بانک‌ها قرار بدهند. همچنین ابزارها و بسترهایی را در قالب سامانه بانکداری باز (Open API) در اختیار شرکت‌ها، فین‌تک‌ها و استارت‌آپ قرار می‌دهند تا بتوانند بر اساس سرویس‌هایی که از بستر کُربنکینگ می‌گیرند با خلق محصولات مزیت‌های جدیدی را برای بانک‌ها ایجاد کنند.»
پیش نیاز بانکداری دیجیتال
صفری کُربنکینگ را بستری برای تسریع دستیابی به تحول دیجیتال در بانک‌ها دانست و در این رابطه افزود: «بانک‌هایی که تمام فرایندهای خود را مبتنی بر کُربنکینگ پیاده‌سازی کرده‌اند سریع‌تر به اهداف خود در حوزه تحول دیجیتال خواهند رسید. چنانچه هدفمان تحول دیجیتال و ارائه راهکار برای پیاده‌سازی بانکداری دیجیتال باشد پیش نیاز آن کُربنکینگ است که بتواند از تمامی کسب‌وکارها در سطوح مختلف پشتیبانی کند و سرویس‌هایی را در قالب بانکداری باز در اختیاز موسسات ثالثی قرار دهد تا در بستر آن سرویس‌ها، محصولات جدیدی برای حرکت به سمت بانکداری دیجیتال خلق کنند.»