اختلال در تولید رمزپویا و انجام تراکنش با عدم تغییر ساعت
با شروع سال جدید و عدم تغییر ساعت به دنبال تصویب قانون آن در سال گذشته، مشکلات و چالش‌‌‌های بسیاری دامن‌‌‌گیر مردم و کسب و کارها شد. تبعات این تغییر اما بسیار گسترده‌‌‌تر از تصور فعالان آی‌‌‌تی بود؛ تغییر نکردن ساعت رسمی کشور در سال جدید دردسرهای بانکی برای مردم و به‌‌‌خصوص کسب و کارها -از تولید نشدن رمز پویا گرفته تا اختلال در انجام تراکنش- را به‌‌‌همراه داشت. با این حال تبعات این موضوع در حالی دامن‌‌‌گیر کسب و کارها شده است که وزیر ارتباطات چندی پیش اعلام کرد که در سال گذشته و پس از تصویب قانون عدم تغییر ساعت رسمی کشور، این موضوع را به مراجع جهانی اعلام کرده‌‌‌اند. با این حال برخی از گوشی‌‌‌هایی که قدیمی بوده یا به به‌‌‌روزرسانی داشتند، دچار مشکل شدند.
او اظهار کرد از ابتدای بروز این مشکل در کشور، مذاکره با تولیدکنندگان گوشی همراه آغاز شد و مدعی شد که این مشکل برای کاربران برطرف خواهد شد. با این همه عواقب عدم تغییر ساعت، مشکلات جدی را برای کسب‌وکارها ایجاد کرده است و حتی فعالان حوزه پرداخت‌‌‌یاری معتقدند که این مشکل تا پایان سال‌جاری هم ادامه خواهد داشت.
پیگیری‌‌‌های بی‌‌‌نتیجه؟
در اردیبهشت ماه سال گذشته با تصویب مجلس، اعلام شد که ساعت رسمی کشور از سال ۱۴۰۲ تغییر نمی‌‌‌کند. با وجود اینکه این موضوع از قبل اعلام شده بود، اما برخی کاربران از ابتدای سال ۱۴۰۲ اعلام کردند که ساعت‌‌‌های گوشی، تبلت و سایر وسایل الکترونیکی آنها به طور خودکار یک ساعت به جلو کشیده شده است. این موضوع بسیاری از سرویس‌‌‌های موبایلی، بانکی و اینترنتی در دستگاه‌‌‌های اندرویدی و ویندوزی را برای یک ساعت با اختلال مواجه کرد. همچنین، ساعت برخی از گوشی‌‌‌ها تغییر کرد که رگولاتوری دلیل آن را منتشر نکردن نسخه به‌‌‌روزرسانی‌‌‌شده توسط تولیدکنندگان گوشی اعلام کرد و گفت در حال پیگیری‌‌‌های لازم در این زمینه است. در همین رابطه سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی در اطلاعیه‌‌‌ای اعلام کرد عدم تغییر ساعت تابستانی یا به عبارتی عدم‌‌‌اعمال DST ) Daylight Saving Time) براساس قانون مصوب مجلس شورای اسلامی از ابتدای سال ۱۴۰۲، پس از ابلاغ قانون در اول خردادماه ۱۴۰۱ با پیگیری‌‌‌های انجام شده توسط وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات از مراجع جهانی مانند ICANN و IANA در نسخه‌‌‌های به‌‌‌روزرسانی شده زمان کشورها منتشر و همچنین در سرورهای زمانی نظیر time.is نیز از حدود شش ماه قبل تغییرات لازم اعمال شده است. همچنین مکاتبه و پیگیری لازم از اپراتورهای همراه نیز از چند ماه قبل صورت گرفته و آنها نیز تغییرات لازم را در سطح شبکه اعمال کرده و سامانه‌‌‌های خود را به‌‌‌روزرسانی کرده‌‌‌اند. ضمن اینکه در سایر ارائه‌‌‌دهندگان خدمات نیز پیش‌بینی‌‌‌های لازم انجام گرفته، در سرورهای زمانی داخل کشور اعمال تغییرات از قبل صورت گرفته است و سامانه‌‌‌هایی که از این مراجع برای تنظیم ساعت استفاده کرده‌‌‌اند، بدون مشکل خدمات الکترونیکی را ارائه کرده‌‌‌اند. بر اساس این اطلاعیه، برای اینکه در گوشی‌‌‌های تلفن همراه، عدم تغییر ساعت تابستانی به صورت خودکار رخ دهد، لازم است دو اقدام انجام شود؛ ابتدا باید شبکه اپراتورها با سرورهای جهانی بر مبنای این سیاست جدید (عدم‌‌‌اعمال ساعت تابستانی) تنظیم شود که از قبل پیش‌بینی‌‌‌های لازم بر اساس پیگیری وزارت ارتباطات انجام گرفته و تمام تغییرات لازم در سامانه‌‌‌ها و تجهیزات شبکه اپراتورها اعمال شده است. اقدام دیگر نیز در سمت گوشی کاربران است که تولیدکنندگان گوشی تلفن همراه بر اساس مراجع معتبر بین‌المللی باید نسخه‌‌‌های به‌‌‌روزرسانی گوشی‌‌‌های تلفن همراه خود را منتشر می‌‌‌کردند تا عدم‌‌‌اعمال تغییر ساعت تابستانی به صورت خودکار انجام گیرد. بیشتر تولیدکنندگان گوشی نیز نسخه‌‌‌های به‌‌‌روزرسانی شده خود را منتشر کرده‌‌‌اند، اما در برخی گوشی‌‌‌های تلفن همراه که تنظیمات توسط تولیدکننده به‌‌‌روز نشده‌‌‌اند، با مشکل مواجه شدند. بنابراین پیگیری لازم از سایر تولیدکنندگان گوشی که به عدم تغییر ساعت تابستانی در ایران توجه لازم را نداشته‌‌‌اند، در حال انجام است تا این مشکل حل شود. مراکز تماس اپراتورهای تلفن همراه نیز آماده ارائه راهنمایی به کاربران خود در مورد تنظیم و به‌‌‌روزرسانی هستند.
چالش‌‌‌های بانکی
با این حال تغییر نکردن ساعت رسمی کشور تبعات دیگری نیز داشت که از جمله مهم‌ترین آنها اختلال در انجام تراکنش‌‌‌های بانکی به دلیل عدم‌‌‌تطابق ساعت انجام تراکنش با ساعت موبایل بود. از طرفی تغییر ساعت برداشت بانک از حساب اشخاص حقیقی و حقوقی و تولید نشدن رمز پویا روی گوشی‌‌‌هایی که ساعت آنها تغییر کرده، یکی دیگر از مشکلات ایجاد شده بود.
مشکلات ایجادشده در پی تغییر نکردن ساعت رسمی کشور باعث شد تا درک بهتری از بحران y۲k در سال ۲۰۰۰ وجود داشته باشد. این بحران به وقایع مربوط به قالب‌‌‌بندی و ذخیره‌‌‌سازی داده‌‌‌های تقویم برای تاریخ‌‌‌های آغاز شده از سال ۲۰۰۰ مربوط می‌شود. در آن زمان، بسیاری از برنامه‌‌‌های نمایانگر سال‌های چهاررقمی فقط با دو رقم آخر در نظر گرفته شده بودند و این باعث می‌‌‌شد تا، سال ۲۰۰۰ از سال ۱۹۰۰ غیرقابل‌‌‌تشخیص باشد که نمایش تاریخ قرن بیستم در چنین برنامه‌‌‌هایی می‌توانست باعث خطاهای مختلف شود. در همین راستا، مصطفی امیری، مدیرعامل زرین‌‌‌پال در رشته توییتی با اشاره به بحران y۲k سال ۲۰۰۰ به بیان فنی مشکلات پرداخت‌‌‌یاری زرین‌‌‌پال پرداخت و اعلام کرد که برخلاف تصور موضوع تغییر نکردن ساعت به یکی از چالش‌‌‌های اصلی تیم زرین‌‌‌پال در دو روز ابتدایی تبدیل شده بود. او در این توییت اعلام کرد: «تخمین اولیه ما بر این بود که تغییر ساعت احتمالا در لایه سیستم عامل مهم خواهد بود به همین دلیل فکر می‌‌‌کردیم که با به‌‌‌روز بودن پکیج tzdata از این مشکل به سادگی عبور خواهیم کرد. با این حال این بحران درست چند دقیقه بعد از بامداد شروع شد.» امیری در رشته توییت خود اظهار کرد که دولت و مجلس می‌توانستند با زمان‌بندی بهتر، پذیرش این تغییر را راحت‌‌‌تر کنند.
مصطفی امیری در همین راستا به روزنامه «دنیای‌اقتصاد» گفت: «موضوع تغییر ساعت نه‌تنها به کسب و کار ما بلکه به سایر کسب‌وکارها نیز صدمه وارد کرده است عدم تغییر ساعت در خدمات معاینه فنی خودروها نیز اختلال ایجاد کرده است. به نظر من اثر این تغییر تا انتهای سال وجود خواهد داشت؛ چرا که این موضوعی است که خیلی ساده به آن نگاه شد. در کسب و کار ما حدود ۱۰ الی ۱۲ساعت اختلال ایجاد شده است. ما در ابتدا موضوع را بسیار ساده‌‌‌تر می‌‌‌دیدیم و فکر می‌‌‌کردیم که در سمت سیستم عامل اگر که همه ساعت‌‌‌ها درست باشد اختلالی به‌‌‌وجود نخواهد آمد. با این همه در سمت بانک‌ها کماکان اختلالاتی برای رمز پویا وجود دارد که این موضوع در پرداخت‌‌‌ها اختلال به‌‌‌وجود آورده است.»
محمد یاراحمدی مدیرمحصول پلت‌فرم آپ نیز در رشته توییتی به چالش‌‌‌های ایجادشده از تغییر ساعت پرداخت: «حل موضوع به این سادگی نیست که تولیدکنندگان یک نرم‌‌‌افزار با یک نسخه جدید مشکل را حل کنند. هزینه به‌‌‌روزرسانی اجباری برای پلت‌فرمی که مخاطبانش را نفر به نفر جمع کرده کار ارزانی نیست و موجب ریزش کاربران می‌شود. اثر این تغییر فقط روی نرم‌‌‌افزار گوشی‌‌‌های موبایل نیست. کارت‌‌‌خوان‌‌‌های پرداخت با کارت و بسیاری پلت‌فرم‌‌‌های دیگر هم با مشکل مواجه می‌‌‌شوند. اگر زمان تنفس بیشتری برای این کار داده می‌‌‌شد نه نیازی به به‌‌‌روزرسانی اجباری نرم‌‌‌افزارها بود و نه نگرانی از بابت سیستم‌‌‌‌‌‌عامل‌‌‌های قدیمی به وجود می‌‌‌آمد.»
میلاد نوری کارشناس حوزه فناوری نیز با تاکید بر اینکه هر موضوعی که به ساعت مرتبط بود دچار اختلال شد به روزنامه «دنیای‌اقتصاد» گفت: «مشکلاتی که از عدم تغییر ساعت‌‌‌ها به‌‌‌وجود آمده است در چند دسته طبقه‌‌‌بندی می‌شود. یکی از آنها مشکلات سمت کاربران بود که بیشتر موبایل‌‌‌ها و ساعت‌‌‌های هوشمند با آن روبه‌‌‌رو شدند. یک قسمت از مشکلات ناشی از این تغییر سمت سیستم‌‌‌ها بود که ساعت سرورهای آنها به‌‌‌روزرسانی نشد. حالا ممکن است که روی این سرور نرم‌‌‌افزارهای فروشگاهی وجود داشته باشد در واقع این تغییر باعث شد تا ساعت تراکنش‌‌‌‌‌‌ها کلا به هم بریزد. به طور کلی در هر موضوعی که به ساعت مرتبط بود اختلال ایجاد شده است.»
حمیدرضا احمدی مدیرعامل استارت‌آپ ایوند- پلت‌فرم فروش بلیت رویدادها- هم در خصوص مشکلات ناشی از عدم تغییر ساعت در این استارت‌آپ به روزنامه «دنیای‌اقتصاد» گفت: «زمان در کسب و کار ما بسیار اهمیت دارد. ما با این قانون جدید آشنا نبودیم و نمی‌‌‌دانستیم که این موضوع چه مشکلاتی را ایجاد خواهد کرد. این تغییر ما را به‌‌‌شدت غافلگیر کرد. ما یکسری از تغییرات را انجام دادیم اما به‌‌‌طور کلی تغییر ساعت پروسه زمان بری بود، چرا که یکسری از افراد در مجموعه ما تمام عید را مشغول درست کردن ساعت فایل‌‌‌ها بودند تا برنامه‌‌‌ها در سایت به درستی نمایش داده شود با این حال در نهایت باز هم در یکسری از صفحات ساعت به درستی نمایش داده نمی‌‌‌شد و این موضوع باعث سردرگمی برگزار‌کننده‌‌‌ها شد. دو هفته زمان برد تا بتوانیم این مشکل را برطرف کنیم. در حال حاضر ساعت‌‌‌ها در سایت به‌‌‌درستی نمایش داده می‌شود.» عدم تغییر ساعت در سال جدید که به نظر نمی‌‌‌رسید چنین تبعات گسترده‌‌‌ای داشته باشد، از ابتدای سال‌جاری کاربران و کسب‌وکارها را با مشکلات و چالش‌‌‌های جدی روبه‌‌‌رو کرده است. با اینکه بیش از ۲۰ روز از این اتفاق می‌‌‌گذرد، اما این چالش‌‌‌ها همچنان وجود دارند و بعضی کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند که احتمالا این مشکلات ادامه خواهند یافت. حالا باید دید وزارت ارتباطات، سازمان تنظیم مقررات و دیگر نهادهای مسوول با پیگیری‌‌‌ها و اقدامات مقتضی می‌توانند این مشکلات را مرتفع کنند یا خیر.